ਵਾਰਾਣਸੀ/ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ : ਗਿਆਨਵਾਪੀ ਕੰਪਲੈਕਸ ਦੇ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਸਰਵੇਖਣ ਯਾਨੀ ਏਐਸਆਈ ਸਰਵੇਖਣ ਦਾ ਕੰਮ 2 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਹੀ ਪੂਰਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਏਐਸਆਈ ਟੀਮ ਨੂੰ ਰਿਪੋਰਟ ਦਾਖ਼ਲ ਕਰਨ ਲਈ 17 ਨਵੰਬਰ ਤੱਕ ਦਾ ਸਮਾਂ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਟੀਮ ਨੇ ਕਈ ਵਾਰ ਅਦਾਲਤ ਨੂੰ ਰਿਪੋਰਟ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਤਰੀਕ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਲੜੀ ਤਹਿਤ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਇੱਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਨਵੀਆਂ ਤਰੀਕਾਂ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਸੀ ਵੱਲੋਂ ਮੰਗੀਆਂ ਤਿੰਨ ਵਾਧੂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਨਵੰਬਰ ਵਿੱਚ 10 ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਸਮਾਂ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ 11 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਰਿਪੋਰਟ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਸੀ, ਜੋ ਸੀ. ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਏਐਸਆਈ ਦੀ ਟੀਮ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਰਿਪੋਰਟ ਪੇਸ਼ ਕਰੇਗੀ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ 21 ਜੁਲਾਈ ਦੇ ਹੁਕਮਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 4 ਅਗਸਤ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏ ਸਰਵੇਖਣ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਹਰੇਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਰਵੇ ਦੌਰਾਨ ਏ.ਐੱਸ.ਆਈ. ਨੂੰ ਹਨੂੰਮਾਨ ਦੀ ਟੁੱਟੀ ਹੋਈ ਮੂਰਤੀ ਅਤੇ ਕਲਸ਼ ਸਮੇਤ ਕਈ ਸਬੂਤ ਮਿਲੇ ਸਨ।
ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਹੁਕਮ: ਏਐਸਆਈ ਨੇ ਵਾਰਾਣਸੀ ਦੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਜੱਜ ਅਦਾਲਤ ਤੋਂ ਹੁਕਮ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 21 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਸਰਵੇਖਣ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਵਿਚਕਾਰ ਮਾਮਲਾ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਸ ਨੂੰ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਜਦੋਂ ਹਾਈਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਸੁਣਵਾਈ ਮੁੜ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਤਾਂ ਹੁਕਮਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਸਰਵੇ 4 ਅਗਸਤ ਤੋਂ ਲਗਾਤਾਰ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਏ.ਐਸ.ਆਈ ਦੀ ਟੀਮ ਨੇ ਗਿਆਨਵਾਪੀ ਦੇ ਗੁੰਬਦ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਕੰਪਲੈਕਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਵਿਆਸ ਜੀ ਦੀ ਬੇਸਮੈਂਟ, ਮੁਸਲਿਮ ਸਾਈਡ ਦੀ ਬੇਸਮੈਂਟ ਅਤੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ। ਏਐਸਆਈ ਦੀ ਟੀਮ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਰਿਪੋਰਟ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਪਹਿਲਾਂ 4 ਸਤੰਬਰ ਤੱਕ ਦਾ ਸਮਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਦਾਲਤ ਤੋਂ ਵਾਧੂ ਸਮਾਂ ਮੰਗਿਆ ਅਤੇ 6 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਵਾਧੂ ਸਮਾਂ ਦਿੰਦਿਆਂ 17 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਰਿਪੋਰਟ ਦਾਖ਼ਲ ਕਰਨ ਦੇ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਏ.ਐਸ.ਆਈ ਨੇ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਦੁਬਾਰਾ ਹੋਰ ਸਮਾਂ ਮੰਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ 'ਤੇ 27 ਨਵੰਬਰ ਦੀ ਤਰੀਕ ਤੈਅ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ 'ਤੇ ਅਦਾਲਤ ਨੇ 30 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਸੁਣਵਾਈ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ 11 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਰਿਪੋਰਟ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਸੀ।
ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਬਾਥਰੂਮ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਪੂਰੇ ਕੰਪਲੈਕਸ ਦਾ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਰਵੇਖਣ ਕਰਨ ਦੀ ਪੰਜ ਹਿੰਦੂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਮੰਗ 'ਤੇ ਇਹ ਹੁਕਮ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਅੰਜੁਮਨ ਪ੍ਰਬੰਧ ਮਸਜਿਦ ਕਮੇਟੀ ਇਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੀ ਰਹੀ, ਪਰ ਸਰਵੇਖਣ ਦਾ ਕੰਮ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ। ਮੀਡੀਆ ਕਵਰੇਜ ਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ ਮੁਸਲਿਮ ਪੱਖ ਨੇ ਰੋਸ ਪ੍ਰਗਟਾਇਆ ਕਿ ਅੰਦਰ ਕੀ ਪਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਰਵੇਖਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਕਿਵੇਂ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ, ਇਸ ਬਾਰੇ ਭੰਬਲਭੂਸਾ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਮੀਡੀਆ ਕਵਰੇਜ ਨੂੰ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਅਤੇ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕਰਨ ਦੇ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤੇ, ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਹੀ ਸਰਵੇ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ।
ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਵੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਗਿਆਨਵਾਪੀ ਵਿੱਚ ਸਰਵੇਖਣ ਦਾ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਬੂਤ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਵਕੀਲ ਅਤੇ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇੱਥੇ ਵੀਡੀਓਗ੍ਰਾਫੀ ਅਤੇ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫੀ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਕੰਧਾਂ 'ਤੇ ਤ੍ਰਿਸ਼ੂਲ, ਕਲਸ਼, ਕਮਲ, ਸਵਾਸਤਿਕ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਪਾਏ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਬੇਸਮੈਂਟ ਵਿਚ ਕਈ ਖੰਡਿਤ ਮੂਰਤੀਆਂ ਮਿਲੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਸਰਵੇ 'ਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਦੀ ਮੰਗ ਅਦਾਲਤ ਨੂੰ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਅਹਿਮ ਸਬੂਤ ਮੰਨਦਿਆਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੈਜਿਸਟ੍ਰੇਟ ਵਾਰਾਣਸੀ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੇਠ ਇਹ ਸਾਰੇ ਸਬੂਤ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਦੇ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਸਰਵੇਖਣ ਪੂਰਾ ਹੋਇਆ, ਇਸ ਨੂੰ ਏਐਸਆਈ ਦੀ ਟੀਮ ਵੱਲੋਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 300 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਬੂਤ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।
12 ਵਜੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਿਪੋਰਟ ਹੋਵੇਗੀ ਦਾਖਲ: ਦੱਸਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਟੀਮ ਅੱਜ ਦੁਪਹਿਰ 12 ਵਜੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦਾਇਰ ਕਰੇਗੀ। ਅਦਾਲਤ ਦੇ ਹੁਕਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਰਿਪੋਰਟ ਸੀਲਬੰਦ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ੇ ਵਿੱਚ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਹੈ। ਸਰਵੇ ਵਿੱਚ ਟੀਮ ਵੱਲੋਂ ਰਾਡਾਰ ਤਕਨੀਕ ਦੀ ਵੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਕਰੀਬ 20 ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਕਾਨਪੁਰ ਆਈਆਈਟੀ ਦੀ ਟੀਮ ਨਾਲ ਰਾਡਾਰ ਤਕਨੀਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਗਿਆਨਵਾਪੀ ਕੈਂਪਸ ਦੇ ਹਰ ਹਿੱਸੇ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਟੀਮ ਨੇ ਐਕਸ-ਰੇ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਕਰੀਬ 8 ਫੁੱਟ ਜ਼ਮੀਨਦੋਜ਼ ਲੁਕੇ ਹੋਏ ਰਾਜ਼ ਨੂੰ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵੀ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਵਾਰ ਤੋਂ ਏ.ਐਸ.ਆਈ ਦੀ ਟੀਮ ਰਾਡਾਰ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਤਿਆਰ ਨਾ ਹੋਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਹਿ ਕੇ ਤਰੀਕ ਮੰਗ ਰਹੀ ਸੀ, ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਰਿਪੋਰਟ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਅੱਜ ਅਦਾਲਤ ਵਿਆਸ ਜੀ ਦੇ ਬੇਸਮੈਂਟ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਵੀ ਆਪਣਾ ਫੈਸਲਾ ਸੁਣਾਏਗੀ। ਵਿਆਸ ਜੀ ਦੀ ਬੇਸਮੈਂਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੈਜਿਸਟਰੇਟ ਨੂੰ ਸੌਂਪੇ ਜਾਣ ਸਬੰਧੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੋਤਰੇ ਸ਼ੈਲੇਂਦਰ ਪਾਠਕ ਨੇ ਅਦਾਲਤ ਨੂੰ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ 1991 ਅਤੇ 1993 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਇੱਥੇ ਬੈਰੀਕੇਡਿੰਗ ਕੀਤੀ ਗਈ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਉੱਥੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਭਾਵੇਂ ਸਾਰੀ ਬੇਸਮੈਂਟ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿਚ ਹੈ, ਫਿਰ ਵੀ ਇਸ 'ਤੇ ਕੋਈ ਹੋਰ ਧਿਰ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਦਾਲਤ ਨੂੰ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕੇਸ ਦੀ ਸੁਣਵਾਈ ਜਾਰੀ ਹੈ, ਇਹ ਪੂਰੀ ਬੇਸਮੈਂਟ ਵਾਰਾਣਸੀ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੈਜਿਸਟ੍ਰੇਟ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ। ਜਿਸ 'ਤੇ ਅਦਾਲਤ ਸੁਣਵਾਈ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ 1991 ਦੇ ਗਿਆਨਵਾਪੀ ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਵੇਸ਼ਵਰ ਕੇਸ ਦੇ ਵਾਰਡ ਦੋਸਤ ਵਿਜੇ ਸ਼ੰਕਰ ਰਸਤੋਗੀ ਨੇ ਵੀ ਮੁਦਈ ਬਣਨ ਲਈ ਅਰਜ਼ੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਜਿਸ 'ਤੇ ਸੁਣਵਾਈ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਅੱਜ ਅਦਾਲਤ ਇਸ ਮਾਮਲੇ 'ਚ ਫੈਸਲਾ ਦੇ ਸਕਦੀ ਹੈ।
