હૈદરાબાદ: આપણે નાનપણથી જ વડીલો પાસેથી સાંભળતા આવ્યા છીએ કે અમુક ખોરાક ખાધા પછી પાણી ન પીવું જોઈએ, અથવા અમુક શાકભાજી માત્ર દહીંથી જ બનાવવી જોઈએ, અમુક ઘટકોને દહીં કે દૂધ સાથે ન રાંધવા જોઈએ, અથવા અમુક પ્રકારની વસ્તુઓ ખાવા જોઈએ. શાકભાજી અને ખાદ્ય પદાર્થોનું એકસાથે સેવન ન કરવું જોઈએ, નહીં તો તે તમારા સ્વાસ્થ્ય માટે હાનિકારક હોઈ શકે છે.
રોગો અને સમસ્યાઓનું કારણઃ આયુર્વેદ અનુસાર, ચોક્કસ આહાર તમારા સ્વાસ્થ્યને ત્યારે જ ફાયદો કરે છે જ્યારે તે તેના નિયમો અનુસાર અને યોગ્ય માત્રામાં લેવામાં આવે. આયુર્વેદ માને છે કે, અસંગત ખોરાક અથવા એવી ખાદ્ય ચીજોનું સેવન જે પ્રતિકૂળ અસરોને કારણે એકસાથે ન ખાવું જોઈએ, તેમની પ્રકૃતિ અને ગુણવત્તા, ઋતુ કે અન્ય પરિબળો અનેક રોગો અને સમસ્યાઓનું કારણ બની શકે છે.
આહારની આડઅસરોથી બચી શકાયઃ હરિદ્વારના નિસર્ગોપચાર ચિકિત્સક સુરેન્દ્ર વૈદ્યએ હવામાન અને વાતાવરણ, શરીરની પ્રકૃતિ, ખોરાકની અસરો અને વ્યક્તિના સ્વાસ્થ્યને અનુલક્ષીને ખાવા માટે ઘણા નિયમો આપવામાં આવ્યા છે. આ નિયમો એ હેતુથી બનાવવામાં આવ્યા છે કે વ્યક્તિ યોગ્ય પોષણ અને આહારમાંથી લાભ મેળવે, તેનું શરીર સ્વસ્થ અને રોગમુક્ત રહે અને આહારની આડઅસરોથી બચી શકાય.
આયુર્વેદમાં આહારનું પાલન કરવા માટે નિયમોઃ આયુર્વેદ અનુસાર અસંગત ખોરાક લેવાથી શરીરને વધુ નુકસાન થાય છે. સુરેન્દ્ર સમજાવે છે કે આયુર્વેદમાં દરેક આહારની પ્રકૃતિ, ગુણ, ખામી અને અસરોને અલગ-અલગ ગણવામાં આવે છે. પ્રદેશ, ઋતુ અને શરીરની પ્રકૃતિ જેવા વિવિધ પરિબળોના આધારે આયુર્વેદમાં આહારનું પાલન કરવા માટે આ નિયમો આપવામાં આવ્યા છે.
ખોરાકની અસરઃ અમુક ખાદ્ય ચીજવસ્તુઓને કુદરતી રીતે ફાયદો થાય છે જો તે જેમ છે તેમ ખાવામાં આવે છે, અથવા અન્ય ખાદ્ય પદાર્થો સાથે સંયોજનમાં. આવા ખાદ્ય પદાર્થો એકબીજાના પોષણ મૂલ્યમાં વધારો કરે છે, પોષણનું શોષણ સરળ બનાવે છે અને કેટલીકવાર શરીર પર ઔષધીય અસર પણ કરે છે, જે આપણને સ્વસ્થ બનાવે છે. બીજી બાજુ, વિરોધી સ્વભાવના ખોરાક, જો એકસાથે ખાવામાં આવે તો, એકબીજાના પોષક મૂલ્યને કાપી નાખે છે, અને આપણા શરીર પર પ્રતિકૂળ અથવા ઝેરી અસર કરે છે. આવા આહાર આ ખોરાકમાંથી પોષણ શોષ્યા પછી શરીરના ચયાપચયની ક્રિયામાં પણ અવરોધ લાવી શકે છે અને આ ખોરાકમાંથી મળતી ઊર્જા અસંતુલિત થઈ શકે છે.
અયોગ્ય ખોરાકના લીધે થતી બિમારીઓઃ લોકો નિયમિતપણે અયોગ્ય ખોરાક લે છે, જેના કારણે શરીરમાં ઝેરી તત્વોના સંચય સહિત શરીરમાં વિવિધ સમસ્યાઓ થાય છે. અસંગત ખોરાકના સેવનથી પાચનની સમસ્યા, મળ પસાર કરવામાં મુશ્કેલી, ફૂડ પોઈઝનિંગ, ડાયાબિટીસ, પાઈલ્સ, નપુંસકતા, પેટમાં પાણી જમા થવુ, ભગંદર, રક્તપિત્ત, સફેદ દાગ અને ક્ષય જેવી સમસ્યાઓ વધે છે.
છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાંઃ સુરેન્દ્ર સમજાવે છે કે, આપણા પરંપરાગત ભારતીય ભોજનમાં, સામાન્ય રીતે, મોટાભાગની ખાદ્ય વસ્તુઓ યોગ્ય મેચના આધારે રાંધવામાં આવે છે અને પીરસવામાં આવે છે. પરંતુ છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં, લોકોએ અન્ય દેશોની વાનગીઓ અને પ્રાયોગિક રસોઈ સાથે ભારતીય સ્વાદને મિશ્રિત કરવાના પ્રયાસરૂપે આરોગ્યને બદલે સ્વાદ પર વધુ ધ્યાન આપવાનું શરૂ કર્યું છે. આજકાલ, ફ્યુઝન ડાયેટના નામે પીરસવામાં આવતા ખોરાકમાં, વિરોધી સ્વભાવના ખોરાકના ઘટકોનો ઉપયોગ ઘણી વખત થાય છે.
અસંગત ખોરાકની યાદીઃ લોકોમાં પાચન સંબંધી સમસ્યાઓ અને અન્ય સમસ્યાઓના કેસોમાં વધારો થવા માટે આવા ખોરાકનું સેવન પણ એક કારણ જવાબદાર ગણી શકાય. તેથી, એવા ખોરાક વિશે માહિતી એકત્રિત કરવી જરૂરી છે કે જેને એકસાથે ખાવાનું ટાળવું જોઈએ. તે કહે છે કે અસંગત ખોરાકની યાદી ઘણી લાંબી હોવા છતાં તેમાંના કેટલાક નીચે મુજબ છે:
- રાયતા અને ખીર સાથે ખાવા.
- દૂધની સાથે દહીં, માછલી, મૂળા/મૂળાનાં પાન, લીંબુ, કાચું સલાડ, આમલી, તરબૂચ, વેલાનાં ફળ, બેરી, દાડમ કે અડદ વગેરે ખાવાં.
- નારંગી, અનાનસ વગેરે દહીં સાથે ખાવા.
- જેકફ્રૂટ, દહીં, લીંબુ, ખાટા ફળો, સત્તુ અને દારૂ ખીર સાથે ખાવું.
- મધ, દ્રાક્ષ, મૂળા અને ગરમ પાણી સાથે તેલનું સેવન કરવું.
- ઘી, તેલ, તરબૂચ, સીંગદાણા, જામફળ, કાકડી, પાઈન નટ્સ વગેરેનું ઠંડા પાણી સાથે સેવન કરવું.
- તરબૂચની સાથે લસણ, દહીં, દૂધ, મૂળાના પાન, પાણી વગેરેનું સેવન કરવું.
- ચોખા સાથે સરકો.
- અડદની દાળ સાથે મૂળો.
- કેળા સાથે છાશ, વગેરે.
કોને ખાસ ધ્યાન રાખવુંઃ સુરેન્દ્ર સમજાવે છે કે, આહાર સ્વદેશી હોય કે વિદેશી, બને ત્યાં સુધી તેની સંપૂર્ણ સમજણ લીધા પછી તેનું સેવન કરવું જોઈએ. ખાસ કરીને જે લોકોનું પાચનતંત્ર પહેલેથી જ નબળું છે, અથવા જેમને વાત અથવા પિત્તની સમસ્યા છે, તેઓએ આવા આહારનું સેવન કરવાનું ટાળવું જોઈએ.
