અમદાવાદ લોથલ એ સિંધુ ખીણની સંસ્કૃતિના સૌથી (Sindhu Culture) મહત્વપૂર્ણ સ્થળો પૈકીનું એક છે. ત્યારે ભારત સરકાર દ્વારા લોથલને પ્રવાસીઓ માટે એક નવા આંતરરાષ્ટ્રીય સ્થળ તરીકે વિકસાવવા અને વિશ્વના અન્ય પ્રખ્યાત આંતરરાષ્ટ્રીય મ્યુઝિયમોની (International Museums) બરાબરી કરવા માટે NMHC પ્રોજેક્ટ (National Maritime Heritage Complex Lothal) EPC અને PPP મોડ પર વિકાસ કરવાનો નિર્ણય કરવામાં આવ્યો છે. આ તૈયાર થવાની સાથે જ વિશ્વનું સૌથી મોટું મેરિટાઈમ હેરિટેજ મ્યૂઝિયમ (Maritime Heritage Museum) ગણવામાં આવશે.
ઐતિહાસિક સ્થળ દેશની સૌથી જૂની સંસ્કુતિમાં જેની ગણાના થાય છે. તે શહેરોમાંનું એક શહેર એટલે લોથલ. એવું પણ માનવામાં આવે છે કે, લોથલમાં (lothal museum gujarat ) માનવ વસ્તીનો પહેલવહેલો વસવાટ થયો હતો. તેમ જ ઈ.સ. પૂર્વે 2350માં કુદરતી હોનારતના કારણે તમામ ઘરો આવાસો નાશ પામ્યા હતા. બાદમાં ફરી એકવાર ઊંચા ટેકરા પર નગરનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. અહીં સુવ્યવસ્થિત બજારો, રસ્તાઓ, ગટર વ્યવસ્થા, તે સમયના લોકોની સૂઝબૂઝનો પરિચય આપે છે.
કેન્દ્રિય પ્રધાને લીધી મુલાકાત ત્યારે પોર્ટ્સ, શિપિંગ અને જળમાર્ગ મંત્રાલય ભારતના નિર્ણાયક પશ્ચિમી રાજ્ય ગુજરાતમાં સ્થિત ઈ.સ પૂર્વે 2400 પરંપરાગત હડપ્પન સંસ્કૃતિના (harappan civilization) અગ્રણી શહેરો, લોથલ ખાતે સિંધુ ખીણની સંસ્કૃતિના સૌથી જૂના સ્થળોમાંનું એક (Sindhu Culture) વિકસાવી રહ્યું છે, જે સંદર્ભે ગુજરાતના મુખ્ય સચિવ પંકજ કુમાર સહિતના ઉચ્ચ અધિકારીઓની ઉપસ્થિતિમાં કેન્દ્રિય પ્રધાને લોથલ ખાતે નેશનલ મેરિટાઇમ હેરિટેજ કોમ્પ્લેક્સની સાઈટની મુલાકાત કરી (union minister sarbananda sonowal visits lothal) હતી.
વિશ્વના પ્રખ્યાત આંતરરાષ્ટ્રીય મ્યુઝિયમ ગણાના થશે પ્રવાસીઓ માટે લોથલને (lothal museum gujarat) એક નવા આંતરરાષ્ટ્રીય સ્થળ તરીકે વિકસાવવામાં આવશે. તેને NMHC પ્રોજેક્ટ (National Maritime Heritage Complex Lothal), EPC અને PPP મોડ પર વિકસાવવામાં આવશે, જેના પ્રોજેક્ટનો પ્રથમ તબક્કો 1 ફેબ્રુઆરી 2024 સુધીમાં પૂર્ણ કરવાનો નિર્ણય કરવામાં આવ્યો છે. આ મ્યૂઝિયમમાં નેશનલ મેરિટાઇમ હેરિટેજ કોમ્પ્લેક્સ (Maritime Heritage Museum) લોથલ, ગુજરાતનો વિકાસ એક જ છત નીચે ભારતના દરિયાઈ ઇતિહાસનું પ્રદર્શન રાખવામાં આવશે.
વિવિધ ઘટકો સાથે કરાશે પ્રદર્શિત લોથલની લાઈફ સાઈઝ આર્કિટેક્ચરને મ્યૂઝિયમમાં દર્શાવવામાં (Maritime Heritage Museum) આવશે. તેમાં વિવિધ ઘટકો જેમ કે, નીચલું શહેર, મધ્ય શહેર, સિટાડેલ, કબ્રસ્તાન, ઘરો, શેરીની પેટર્ન, સ્વચ્છતા વ્યવસ્થા, કૂવાઓ, ઉદ્યોગો અને બજાર વગેરેને સંગ્રહાલયમાં દર્શાવવામાં આવશે. લોથલ ડોકયાર્ડનું (lothal ancient dockyard) વર્કિંગ મોડલ, વેરહાઉસની કામગીરી વગેરેને પણ લાક્ષણિક હડપ્પન ઘરની સાથે ઓવન વગેરે જેવા ઘટકો સાથે પ્રદર્શિત કરવામાં આવશે.
આ ગામોનો થશે વિકાસ મ્યૂઝિયમમાં પ્રખ્યાત (Maritime Heritage Museum) હડપ્પન વોટર હાર્વેસ્ટિંગ અને મેનેજમેન્ટનું ચિત્રણ કરવામાં આવશે. આ પ્રોજેક્ટ ગુજરાત રાજ્યમાં પ્રવાસનને વેગ આપવા માટે નજીકના ગામો જેવા કે, સરગવાલા અને ઉટેલિયા સહિતના વિસ્તારની અર્થવ્યવસ્થાનો વિકાસ કરશે. તે સ્થાનિક લોકો માટે રોજગારીની તક પણ ઉભી કરશે. અને તેમને સંખ્યાબંધ કુટીર ઉદ્યોગો વિકસાવવામાં મદદ કરશે.
અલગ અલગ તબક્કામાં થશે કામ આ પ્રોજેક્ટ વિવિધ તબક્કામાં પૂર્ણ કરવાની યોજના (UNESCO World Heritage Site) છે, જેમાં તબક્કો 1Aમાં 5 ગેલેરીઓ સાથે પાર્ટ મ્યૂઝિયમ બિલ્ડિંગ કોમ્પ્લેક્સ અને ભારતીય નેવી અને કોસ્ટ ગાર્ડ દ્વારા ઉપયોગમાં લેવાતી નેવલ ગેલેરી અને 35 એકરમાં સંબંધિત જમીન વિકાસનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. આ તબક્કો હાલમાં રુપિયા 774.23 કરોડના ખર્ચે EPC મોડમાં અમલમાં કરવામાં આવ્યો છે.
આનો થશે સમાવેશ આ તબક્કામાં 18 બાકીના સંગ્રહાલયનો સમાવેશ કરે છે, જેમાં બેલેન્સ ગેલેરીઓ, લાઈટ હાઉસ, 5D ડોમ થિયેટર, બગીચા કોમ્પ્લેક્સ અને અન્ય ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરનો સમાવેશ થાય છે. જ્યારે બીજા તબક્કામાં સ્ટેટ્સ પેવેલિયન, લોથલ સિટી, હોસ્ટેલ, ઈકો રિસોર્ટ્સ, મેરીટાઇમ એન્ડ નેવલ થિમ પાર્ક, ક્લાઈમેટ ચેન્જ થિમ પાર્ક, મોન્યુમેન્ટ થિમ પાર્ક અને એડવેન્ચર એન્ડ એમ્યુઝમેન્ટ પાર્ક સહિત મેરિટાઇમ ઈન્સ્ટીટ્યૂટનો (maritime institute in gujarat) સમાવેશ થશે. આ તબક્કા હેઠળના ઘટકોને PPP મોડ હેઠળ ચલાવવામાં આવશે.
5 ગેલેરીઓ માટે કન્સેપ્ટ ડિઝાઈન અને પ્લાન તૈયાર પ્રખ્યાત આર્કિટેક્ચર હાફિઝ કોન્ટ્રાક્ટરને પ્રોજેક્ટના મેનેજમેન્ટ કન્સલ્ટન્ટ તરીકે નિયૂક્ત કરવામાં આવ્યા છે. તેમણે પહેલાથી જ તબક્કા 1A નીચેની 5 ગેલેરીઓ માટે કન્સેપ્ટ ડિઝાઇન અને પ્લાન તૈયાર કર્યો છે. તેમાં ગેલેરી-1 ઓરિએન્ટેશન અને દરિયાઈ પૌરાણિક કથાઓ, ગેલેરી-2 હડપ્પન:ધ પાયોનિયર સીફેરર્સ (harappan civilization), ગેલેરી-3 હડપ્પન માર્ગ પછીના માર્ગો અને આબોહવા પરિવર્તનની અસર, ગેલેરી 4 ગ્રીકો-રોમન વિશ્વ સાથે ભારતનો સંપર્ક અને ગેલેરી-5 વિશેષ પ્રદર્શનો. ભારતીય નૌકાદળના અધિકારીઓ સાથે પરામર્શ કરીને શ્રીમતી આર્કિટેક્ટ હાફીઝ કોન્ટ્રાક્ટર દ્વારા ગેલેરીની કોન્સેપ્ટ ડિઝાઇન પર કામ ચાલુ છે.
ભારત સરકારમાં ઉચ્ચ સ્તરે સતત નિરીક્ષણ NMHC પ્રોજેક્ટનું ભારત સરકારમાં ઉચ્ચ સ્તરે સતત નિરીક્ષણ કરવામાં આવે છે. NMHC પ્રોજેક્ટ (National Maritime Heritage Complex Lothal) એ બંદરો, શિપિંગ અને જળમાર્ગ મંત્રાલયની સાગરમાલા યોજના (sagarmala project) હેઠળના મુખ્ય પ્રોજેક્ટ્સમાંનો એક છે. જે એક એડ્યુટેનમેન્ટ અભિગમ ધરાવે છે. નવીનતમ તકનીકનો ઉપયોગ કરીને, મેરિટાઇમ હેરિટેજને વપરાશકર્તામાં રજૂ કરવામાં આવશે. લોકોમાં જાગૃતિ ફેલાવવા માટે મૈત્રીપૂર્ણ રીતે. NMHC પ્રોજેક્ટનો તબક્કો 1A ફેબ્રુઆરી 2024 સુધીમાં પૂર્ણ કરવાનો લક્ષ્યાંક છે. સમયરેખા હાંસલ કરવા માટે તમામ હિસ્સેદારોએ સંકલિત રીતે કામ કરવામાં આવશે.
