નવી દિલ્હી: નાણાકીય વર્ષમાં દેશના આરોગ્ય બજેટમાં લગભગ બે તૃતિયાંશ જેટલો વધારો થયો છે. જો કે, ડેટા દર્શાવે છે કે જાહેર નાણાં મૂડી ખર્ચ, હોસ્પિટલો, ક્લિનિક્સ, પરીક્ષણ પ્રયોગશાળાઓ અને અન્ય પર ખર્ચવામાં આવ્યા છે. આવી સુવિધાઓ આરોગ્ય ક્ષેત્ર પર થતા આવક ખર્ચના 4-5%ના નીચા સ્તરે રહે છે. ભારતનું આરોગ્ય બજેટ ચાલુ નાણાકીય વર્ષમાં કોવિડ પહેલાના સમયગાળા માટે ફાળવણીની તુલનામાં લગભગ બે તૃતીયાંશ જેટલું વધ્યું છે.
આ પણ વાંચો: Layoffs IT Employees: નોકરી ગુમાવવાનો અર્થ કારકિર્દીનો અંત નથી, નિષ્ણાંતોનું સજેશન
આવક અને ખર્ચનું નિવેદન સંસદમાં રજૂ કરવું: કલમ 112 હેઠળ કેન્દ્ર સરકારે નાણાકીય વર્ષમાં તેની અંદાજિત આવક અને ખર્ચનું નિવેદન સંસદમાં રજૂ કરવું જરૂરી છે. સ્વાસ્થ્ય ક્ષેત્ર પર ભારતનો ઓછો જાહેર ખર્ચ હંમેશા ચિંતાનું કારણ રહ્યો છે અને કોવિડ-19 રોગચાળો ફાટી નીકળ્યા બાદ આરોગ્ય બજેટને વધુ જાહેર ચકાસણી મળી છે, જેણે દેશમાં 5,70,000 થી વધુ લોકોના જીવ લીધા છે. આ ઉપરાંત 6.75 મિલિયનથી વધુનો દાવો કર્યો છે.
બે તૃતીયાંશ જેટલો વધારો: બજેટ દસ્તાવેજો અનુસાર કેન્દ્રીય બજેટ દ્વારા ભારતના જાહેર આરોગ્ય ખર્ચમાં વર્તમાન નાણાકીય વર્ષમાં લગભગ બે તૃતીયાંશ જેટલો વધારો થયો છે, જે પૂર્વ રોગચાળા વર્ષ દરમિયાન આ ક્ષેત્ર માટે ફાળવણી કરવામાં આવી હતી. ડેટા દર્શાવે છે કે, તે વર્ષે માર્ચમાં દેશમાં કોવિડ-19 રોગચાળો આવ્યો તે પહેલા કેન્દ્ર સરકારે નાણાકીય વર્ષ 2019-20ના કેન્દ્રીય બજેટમાં આરોગ્ય ક્ષેત્રે રૂ. 69,000 કરોડથી વધુ ખર્ચ કર્યા હતા. જો કે, નજીકની તપાસ દર્શાવે છે કે તે વર્ષ માટે આરોગ્ય બજેટ પર મૂડી ખર્ચ માત્ર રૂ. 2,772 કરોડ હતો, જે બજેટમાં આ ક્ષેત્ર માટે કુલ ફાળવણીના માત્ર 4 ટકા છે.
આરોગ્ય માળખાકીય સુવિધાઓનું નિર્માણ: આરોગ્ય ક્ષેત્રે ઉચ્ચ મૂડી ખર્ચ જાહેર આરોગ્ય સેવાઓમાં સુધારો કરવા માટે મહત્વપૂર્ણ છે કારણ કે, આરોગ્ય બજેટનો આ ભાગ નવી હોસ્પિટલો, ક્લિનિક્સ, ટેસ્ટ-લેબ બનાવવા અને કેન્દ્ર સરકારની હોસ્પિટલો અને પ્રયોગશાળાઓ માટે નવીનતમ તબીબી સાધનો ખરીદવા માટે જાય છે. પરંતુ ડેટા દર્શાવે છે કે, કેન્દ્રીય આરોગ્ય બજેટનો મોટો હિસ્સો મહેસૂલ ખર્ચમાં જાય છે કારણ કે તે વર્ષે કુલ ફાળવણીના 95% થી વધુ પગાર અને વેતન સ્થાપના ખર્ચની ચૂકવણીમાં જાય છે, પરિણામે નવી આરોગ્ય માળખાકીય સુવિધાઓનું નિર્માણ થાય છે.
આ પણ વાંચો: Tax Saving: FDમાંથી પણ ટેક્સ બચાવી શકાય છે, આ કામ કરવું પડશે
કોવિડ વિનાશ છતાં કોઈ સુધારો થયો નથી: છેલ્લા ચાર નાણાકીય વર્ષના બજેટ ડેટામાં કેન્દ્રીય બજેટમાં આરોગ્ય ક્ષેત્ર માટે ફાળવણીમાં વધારો થવાના સંદર્ભમાં મોટો ઉછાળો જોવા મળ્યો છે. 2019-20માં, કેન્દ્રીય બજેટમાં આરોગ્ય ક્ષેત્ર માટેનો કુલ ખર્ચ (વાસ્તવિક) રૂ. 69,375 કરોડ હતો, જે નાણાકીય વર્ષ 2020-21માં, રોગચાળા પછીના પ્રથમ વર્ષમાં વધીને રૂ. 9,1605 કરોડ થઈ ગયો છે. આ 22,230 કરોડનો વધારો છે, જે પાછલા નાણાકીય વર્ષ કરતાં લગભગ ત્રીજા ભાગનો છે.
આરોગ્ય ક્ષેત્ર પર મૂડી ખર્ચ: જો કે, તે વર્ષે આરોગ્ય ક્ષેત્ર પર મૂડી ખર્ચ ₹3,587 કરોડ હતો, જે આ ક્ષેત્ર માટે કુલ બજેટ ફાળવણીના 4 ટકા કરતાં ઓછો હતો. છેલ્લા નાણાકીય વર્ષ (નાણાકીય વર્ષ 2021-22) માં, જો કે આરોગ્ય ક્ષેત્ર માટે કુલ ફાળવણી વિક્રમી રૂ. 1.24 લાખ કરોડ હતી જે સુધારેલા અંદાજ મુજબ, મૂડી ખર્ચ માત્ર રૂ. 6,545 કરોડ હતો, જે 5% કરતા થોડો વધારે હતો. ચાલુ નાણાકીય વર્ષ (નાણાકીય વર્ષ 2022-23) માટે, કુલ ફાળવણી ફરી ઘટીને રૂ. 1.13 લાખ કરોડથી વધુ થઈ ગઈ છે, પરંતુ મૂડી ખર્ચ રૂ. 5,632 કરોડ જેટલો ઓછો છે, જે આરોગ્ય ક્ષેત્ર માટે કુલ ફાળવણીના 5% કરતા ઓછા છે.
