નવી દિલ્હી: 24 ફેબ્રુઆરીની સવારે યુક્રેન પર રશિયાના આક્રમણ બાદ નવી દિલ્હી વિશ્વ શક્તિઓની એકતાનું કેન્દ્ર બની ગયું છે. તેને ભારતીય રાજદ્વારી પ્રયાસોનું સર્વોચ્ચ શિખર પણ ગણી શકાય. રશિયા-યુક્રેન (Russian Ukrain War) સંઘર્ષે વૈશ્વિક સ્તરે યુUS ડોલરના વર્ચસ્વને પણ પડકાર ફેંક્યો છે. જો કે અમેરિકા પોતાની સ્થિતિ જાળવી રાખવા માંગે છે, પરંતુ રશિયા અને ચીન એક જ ધરી પર આવી ગયા છે.
રશિયાના વિદેશ પ્રધાન છે ભારતની મુલાકાતે : તાજેતરના દિવસોમાં કેટલીક મહત્વપૂર્ણ મુલાકાતોમાં ચીનના વિદેશ પ્રધાન વાંગ યી, USના નાયબ રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા સલાહકાર, બ્રિટિશ વિદેશ સચિવ અને જર્મન કોન્સલના સુરક્ષા સલાહકારનો સમાવેશ થાય છે. આ સાથે રશિયાના વિદેશ પ્રધાન સર્ગેઈ લવરોવ પણ હાલમાં ભારતની મુલાકાતે છે. બધા પોતપોતાના રાષ્ટ્રીય લક્ષ્યોને પૂર્ણ કરવા અને ભારતને તેમના પક્ષમાં બનાવવા માટે પ્રયત્નશીલ છે. દરમિયાન, યુક્રેન સંઘર્ષ પર યુદ્ધ-વિરોધી રેટરિક જાળવી રાખવાની ભારતની સ્થિતિ, રશિયન લશ્કરી કાર્યવાહીની સ્પષ્ટ નિંદા કરવાનો તેનો ઇનકાર અને યુએસની આગેવાની હેઠળના નાટો અને પશ્ચિમી દેશોને વશ ન થવાની ભારતની સ્થિતિ ગંભીર છે.
આ પણ વાંચો: રાજસ્થાનમાં હિંદુ નવા વર્ષ પર નીકળેલી રેલી પર પથ્થરમારો, 42 ઘાયલ
US ડૉલરને પડકાર : જો ઐતિહાસિક પરિપ્રેક્ષ્યમાં જોવામાં આવે તો અમેરિકી ડૉલરનું વર્ચસ્વ ઘટાડવાના પ્રયાસો પહેલેથી જ ચાલી રહ્યા છે. યુક્રેન સંઘર્ષની એક અસર એ છે કે ભારતની સ્થિતિ US નેતૃત્વ સંતુલન પર નોંધપાત્ર અસર કરશે. કારણ કે રશિયા-ચીનના સંયુક્ત નેતૃત્વનો પ્રયાસ અમેરિકાના વર્ચસ્વને પૂર્વવત કરવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યો છે.
ગોલ્ડ સ્ટાન્ડર્ડની પરંપરા : ગોલ્ડ સ્ટાન્ડર્ડનો અર્થ એ છે કે જ્યાં સોનાની નિશ્ચિત રકમ આંતરરાષ્ટ્રીય નાણાકીય અને નાણાકીય વ્યવસ્થાનો આધાર હતો. તેનાથી ઘણી ગૂંચવણો પણ ઊભી થઈ, ખાસ કરીને બીજા વિશ્વ યુદ્ધ પછી. બ્રેટોન વુડ્સ માપદંડ પ્રણાલી, તત્કાલીન યુએસ પ્રમુખ ફ્રેન્કલિન રૂઝવેલ્ટના મગજની ઉપજ, એક સંમેલન પછી રજૂ કરવામાં આવી હતી. જેને યુનાઈટેડ નેશન્સ મોનેટરી એન્ડ ફાયનાન્સિયલ કોન્ફરન્સ પણ કહેવામાં આવે છે. જુલાઈ 1944માં 44 સાથીઓએ નવી નાણાકીય વ્યવસ્થાનો નિર્ણય લીધો, જે આર્થિક સહયોગમાં મદદ અને વધારો કરશે એવું માનવામાં આવતું હતું. 1968 સુધીમાં, બ્રેટોન વુડ્સ માપદંડ બિનઅસરકારક સાબિત થવા લાગ્યો. આના કારણે 1973 માં સિસ્ટમનું વિસર્જન થયું. બધા સભ્યો તેમના ચલણને સોના સાથે જોડવા સિવાય અન્ય કોઈપણ પ્રકારની વિનિમય વ્યવસ્થા પસંદ કરવા માટે સ્વતંત્ર હતા. પછી તરતા વિનિમય દરોનો યુગ શરૂ થયો.
પેટ્રો ડૉલરનો યુગ : થોડા સમય પછી પેટ્રો ડૉલરના વિકાસનો સમય આવ્યો. જેના કારણે ઉર્જા ખરીદવા માટે દેશો દ્વારા US ડોલરની વધુ માંગ હતી કારણ કે યુએસ ડોલરની સાથે પેટ્રોલની ખરીદી અને વેચાણ કરવામાં આવતું હતું. તે એક એવું ચલણ હતું, જેને દરેક દેશ ઇચ્છવા લાગ્યા. પેટ્રો ડોલર સિસ્ટમ 1973 માં યુએસ પ્રમુખ રિચર્ડ નિક્સન અને સાઉદી અરેબિયાના રાજા ફૈઝલ બિન અબ્દુલ અઝીઝ અલ સાઉદ વચ્ચેના કરારમાંથી ઉદ્દભવી હતી. પછી અમેરિકન સુરક્ષા અને લશ્કરી સાધનોના બદલામાં સાઉદી અરેબિયાએ ડોલર ચૂકવીને તેલ ખરીદ્યું હતુું.
વિરોધ પણ થયો : પેટ્રોલ, વિશ્વમાં સૌથી વધુ વેપાર થતી કોમોડિટી, માત્ર ડૉલરમાં જ ખરીદવામાં આવતી અને વેચવામાં આવતી હતી, પરિણામે અમેરિકા માટે આ વિશેષ સ્થિતિ સર્જાઈ હતી. જેણે મહાસત્તાને સક્રિય કરી અને વિશ્વભરમાં લગભગ 80 ટકા જેટલા તેલ વ્યવહારો ડોલરમાં થવા લાગ્યા હતા. દરમિયાન, પેટ્રો ડોલર સિસ્ટમને નાબૂદ કરવાના ઘણા પ્રયાસો કરવામાં આવ્યા હતા. લિબિયાના મુઅમ્મર ગદ્દાફી અને ઇરાકના સદ્દામ હુસૈન દ્વારા આક્રમક અભિવ્યક્તિઓ કરવામાં આવી હતી, જેઓ પાછળથી માર્યા ગયા હતા. ઓક્ટોબર 2011માં ગદ્દાફીનું કેદમાં મૃત્યુ થયું હતું. જ્યારે તેમનો કાફલો અમેરિકાની આગેવાની હેઠળના નાટો દળોના હુમલાની વચ્ચે આવ્યો હતો. સદ્દામ હુસૈનને 2003માં યુએસ આર્મી દ્વારા પકડવામાં આવ્યા બાદ 2006માં ફાંસી આપવામાં આવી હતી.
વિકલ્પ શું હોઈ શકે : એવું કહી શકાય કે ન તો યુરો પેટ્રો ડૉલર માટે વૈકલ્પિક સિસ્ટમ સાબિત થઈ શકે છે, ન તો રશિયન રૂબલ કે ચીની યુઆન આ હેતુને પૂર્ણ કરી શકે છે. વેનેઝુએલાએ હિંમત કરી પરંતુ યુએસના સખત પ્રતિબંધોનો સામનો કરવો પડ્યો. અમેરિકા માટે હાલની સ્થિતિ ખૂબ જ ભયાનક છે. હકીકતમાં તે વોટરશેડ ક્ષણ પણ સાબિત થઈ શકે છે. ભલે રશિયા, ચીન અને ઈરાન વચ્ચે એકતાના મજબૂત સંકેતો ઉભરી રહ્યા હોય અને જો ભારત તેની હાજરીનો અહેસાસ કરાવે તો તે એક પ્રચંડ જૂથ બની જશે. જે ડોલર સામે ટકી શકે છે.
આ પણ વાંચો: Petrol and Diesel Price : આજે ફરી મોંઘા થયા પેટ્રોલ અને ડીઝલ, જાણો નવા ભાવ
પ્રધાને રશિયા-ભારત-ચીન ધરી પર પણ ટિપ્પણી કરી : શુક્રવારે ભારતીય વિદેશ પ્રધાન એસ જયશંકર સાથે મુલાકાત બાદ રશિયાના વિદેશ પ્રધાન લવરોવે કહ્યું કે મને યાદ છે કે ઘણા વર્ષો પહેલા અમે ભારત, ચીન અને અન્ય ઘણા દેશો સાથે મળીને ડોલરના વધુ ઉપયોગ માટે ભારત, ચીન અને અન્ય ઘણા દેશો સાથે મળીને કામ કર્યું હતું. ટાઈનો ઉપયોગ કરવાનું શરૂ કર્યું. વર્તમાન સંજોગોમાં, હું માનું છું કે આ વલણ ઝડપી બનશે, જે સ્વાભાવિક અને સ્પષ્ટ છે. નોંધપાત્ર રીતે, પ્રધાને રશિયા-ભારત-ચીન ધરી પર પણ ટિપ્પણી કરી હતી.
