હિસાર: હરિયાણાના હિસાર જિલ્લામાં હાજર હડપ્પન સંસ્કૃતિ (HARAPPAN CIVILIZATION)ના સૌથી મોટા સ્થળ રાખીગઢીમાં આ દિવસોમાં ખોદકામ ચાલી રહ્યું છે. ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણ (Archaeological Survey of India ) વિભાગની દેખરેખ હેઠળ ચોથી વખત અહીં દિલ્હીના ટેકરાઓનું ખોદકામ કરવામાં આવી રહ્યું છે. ખોદકામ દરમિયાન ત્રણ નંબરના ટેકરા પર હડપ્પન ટાઉન પ્લાનિંગની વિશાળ જગ્યા મળી આવી છે. આના પરથી સાબિત થયું છે કે, પાંચ-સાત હજાર વર્ષ પહેલાં પણ શહેરો આવી ટેક્નોલોજીથી બનાવવામાં આવ્યા હતા જે આજે આપણે મોટા શહેરોને વસાવવા માટે કરી રહ્યા છીએ.
આ પણ વાંચો: GRP કોન્સ્ટેબલે પ્લેટફોર્મ અને ચાલતી ટ્રેન વચ્ચે ફસાયેલી મહિલાને આ રીતે બચાવી, જૂઓ વીડિયો
ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણના જોઈન્ટ ડાયરેક્ટર સંજય મંજુલે જણાવ્યું કે, હિસારના રાખીગઢી (રાખીગઢી)માં 7 ટેકરા છે. હિસારમાં રાખીગઢી (Excavation in Rakhigarhi of Hisar) માં ટેકરા, જેનું ખોદકામ ચાલી રહ્યું છે. અત્યાર સુધી 3 વખત ખોદકામ થયું હતું અને હવે 1, 3 અને 7 નંબરના ટેકરા પર ખોદકામ ચાલી રહ્યું છે. 3 નંબરના ટેકરા પર પ્રથમ વખત ખોદકામ કરવામાં આવી રહ્યું છે. આ વખતના ખોદકામ દરમિયાન સાઈટ નંબર એક પર અઢી મીટર પહોળી ગલી નીકળી છે, જે હડપ્પન લોકોની જીવનશૈલી દર્શાવે છે. આ શેરીમાં બંને બાજુ કાચી ઈંટોની દીવાલ છે.
હડપ્પન સંસ્કૃતિનું ટાઉન પ્લાનિંગ : તેમણે કહ્યું કે રાખીગઢી હડપ્પન સાઈટ, આ બધું કાટખૂણે બનાવવામાં આવ્યું છે, જે હડપ્પન સંસ્કૃતિનું ટાઉન પ્લાનિંગ (HARAPPAN CIVILIZATION Town Planning) દર્શાવે છે. દિવાલની બંને બાજુએ અનેક સ્તરો પર મકાનો બનાવવામાં આવ્યા છે. અમને આ ઘરોમાં બરણી, વાસણ, સ્ટવ મળ્યા છે. ખોદકામ દરમિયાન અહીંથી માટીના વાસણો, નાના તાંબાના કાચ, તાંબાના કાનના આભૂષણો, બંગડીઓ, ટેરા કોટાની બંગડીઓ, કાપવા માટે વપરાતી બ્લેડ, સોનાના આભૂષણોના ટુકડા અને અન્ય મહત્વપૂર્ણ વસ્તુઓ મળી આવી છે. આ સાથે પ્રાણીઓના અવશેષો પણ મળ્યા છે, જેમાં મુખ્યત્વે બળદ, કૂતરા અને હાથીનો સમાવેશ થાય છે.
આ પણ વાંચો: દારુડિયાને સુઝ્યુ ડાહપણઃ કોઈ બીજા દારૂના શોખીન સાથે આવુ ના થાય માટે કરી ફરીયાદ
ડો.સંજય મંજુલે જણાવ્યું કે, આ વખતે સાત નંબરના ટેકરાના ખોદકામમાં એક પુરૂષનું હાડપિંજર પણ બહાર આવ્યું છે. ખોદકામ દરમિયાન મળેલા હાડપિંજરના માથા પાછળ, હડપ્પન સમયના ઘણા વાસણો મળી આવ્યા છે, જેમાં વાસણો, વાટકા, ઢાંકણા, મોટા વાસણો, થાળીઓ, બરણીઓ, સ્ટેન્ડ પર રાખવા માટેના વાસણોનો સમાવેશ થાય છે. નોંધપાત્ર વાત એ છે કે, અત્યાર સુધીમાં ત્રણેય સ્થળે ખોદકામમાં કુલ 38 હાડપિંજર બહાર આવ્યા છે. હાલ સાત નંબરના સ્થળ પરથી 2 મહિલાઓના હાડપિંજર મળી આવ્યા છે. તેમના હાથમાં બંગડીઓ છે અને તેમની પાસેથી કાચ, માળા, છીપ પણ મળી આવી છે.
હાડપિંજરનું વિશ્લેષણ: આ શેલ દરિયાકાંઠાના વિસ્તારમાંથી મળી આવ્યો હતો. આનાથી સાબિત થાય છે કે અહીંના લોકો દૂર દૂર સુધી વેપાર કરતા હતા. ડીએનએ માટે હાડપિંજરનું વિશ્લેષણ કરવામાં આવ્યું છે. આનાથી સાબિત થયું કે તે મૂળ ભારતીય હતો. અગાઉ, સાઇટ નંબર 3 પર ખોદકામ દરમિયાન, બળેલી ઇંટોની પહોળી દિવાલ મળી આવી હતી. દિવાલની સાથે તળિયે પાકી ગટર પણ મળી આવી છે. આ પ્રકારની ગટર પ્રથમ વખત મળી આવી છે. ખાંચનો આકાર એકદમ સીધો છે. આજના સમયમાં પાણીના નિકાલ માટે જે રીતે ગટર બનાવવામાં આવી રહી છે તે જ પદ્ધતિ અગાઉ પણ અપનાવવામાં આવી હતી.
સિંહ અને માછલીની છબીઓ: આર્કિયોલોજિકલ સર્વેના જોઈન્ટ ડાયરેક્ટર સંજય મંજુલે જણાવ્યું હતું કે ટેકરા નંબર એક પર કેટલીક સીલ પણ મળી આવી છે. આ સીલમાં સિંહ અને માછલીની છબીઓ છે. તે લોકો તેનો ઉપયોગ ધંધો કરવા માટે કરતા હતા. આનાથી સાબિત થાય છે કે તે દેશમાં પણ વિદેશોમાં મોટા પાયે વેપાર થતો હતો. આ ટેકરાઓનું પ્રથમ ત્રણ વખત ખોદકામ કરવામાં આવ્યું છે. હવે ચોથી વખત ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણ, દિલ્હી તરફથી ખોદકામની કામગીરી ચાલી રહી છે. પ્રથમ વખત એક સાથે ત્રણ ટેકરાનું ખોદકામ કરવામાં આવ્યું છે.
