અમદાવાદ: હિન્દુ ધર્મમાં પૂર્ણિમા તિથિનું વિશેષ મહત્વ છે, ભગવાન બુદ્ધ સમગ્ર વિશ્વમાં સત્યની શોધ માટે જાણીતા છે. વૈશાખ મહિનાની પૂર્ણિમાને બુદ્ધ પૂર્ણિમા તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. બૌદ્ધ ધર્મ અનુસાર, વૈશાખ મહિનાની પૂર્ણિમાને ગૌતમ બુદ્ધના જન્મ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. એક માન્યતા અનુસાર, મહાત્મા બુદ્ધનો જન્મ આ દિવસે લુમ્બિનીમાં થયો હતો અને એવું માનવામાં આવે છે કે તેમને આ દિવસે જ્ઞાન પ્રાપ્ત થયું હતું. તેઓ વર્ષો સુધી સત્યની શોધમાં ભટક્યા અને બોધગયામાં બોધિ વૃક્ષ નીચે કઠોર તપસ્યા કરીને સત્યનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યું. એ જ જ્ઞાનથી તેમણે સમગ્ર વિશ્વને નવો પ્રકાશ આપ્યો. બુદ્ધ પૂર્ણિમાના દિવસે ભગવાન બુદ્ધની પૂજાની સાથે ભગવાન વિષ્ણુની પૂજા કરવાની પણ વિધિ છે.
ભગવાન બુદ્ધ સાથે ભગવાન વિષ્ણુની પૂજા કરવીઃ બુદ્ધ પૂર્ણિમાના દિવસે ઘણા લોકો ઉપવાસ રાખે છે.આ દિવસે પવિત્ર તળાવ કે નદીમાં સ્નાન કરવાનું પણ વિશેષ મહત્વ છે. સ્નાન અને પૂજન પછી દાન અવશ્ય કરવું જોઈએ.કહેવામાં આવે છે કે આ દિવસે દાન કરવાથી અક્ષય પુણ્ય મળે છે.બુદ્ધ પૂર્ણિમાના દિવસે પીપળના વૃક્ષને જળ ચઢાવવું ખૂબ જ શુભ છે. બુદ્ધ પૂર્ણિમાના દિવસે ભગવાન વિષ્ણુ (ભગવાન વિષ્ણુ) અને ચંદ્રદેવ (ચંદ્રદેવ)ની પૂજા કરવાથી આર્થિક સમસ્યા દૂર થાય છે.
બુદ્ધ પૂર્ણિમા તારીખ-સમયઃ આ દિવસે ભગવાન વિષ્ણુ અને ચંદ્રદેવની વિશેષ પૂજા કરવામાં આવે છે.હિંદુ ધર્મ ઉપરાંત બૌદ્ધ ધર્મમાં પણ આ તિથિનું ખૂબ મહત્વ છે. બુદ્ધ પૂર્ણિમાને પણ મહત્વની માનવામાં આવે છે કારણ કે ભગવાન બુદ્ધને ભગવાન વિષ્ણુનો નવમો અવતાર માનવામાં આવે છે.તેથી જ હિન્દુ અને બૌદ્ધ બંને ધર્મના લોકો આ દિવસને ધામધૂમથી ઉજવે છે. બુદ્ધ પૂર્ણિમાની શુભ તિથિ 15 મેના રોજ 15:45 વાગ્યાથી 16 મેના રોજ રાત્રે 09:45 વાગ્યા સુધી રહેશે. આ વખતે પ્રથમ ચંદ્રગ્રહણ 2023 (ચંદ્રગ્રહણ) પણ બુદ્ધ પૂર્ણિમાના દિવસે જ પડી રહ્યું છે, પરંતુ ભારતમાં ક્યાંકને ક્યાંક ચંદ્રગ્રહણ થશે. કેલેન્ડર મુજબ દર વર્ષે વૈશાખ પૂર્ણિમાના દિવસે બુદ્ધ પૂર્ણિમાના તહેવારની ઉજવણી કરવામાં આવે છે.
સ્નાન અને દાનનું મહત્વઃ શાસ્ત્રોમાં વૈશાખ પૂર્ણિમાના દિવસે પણ પવિત્ર નદીમાં સ્નાન અને દાનનું મહત્વ સમજાવવામાં આવ્યું છે. ચંદ્રના દર્શન કર્યા વિના પૂર્ણિમાના ઉપવાસ પૂર્ણ થતા નથી.આ દિવસે ચંદ્રના દર્શન કરવાથી ચંદ્રદેવની કૃપા પ્રાપ્ત થાય છે.કહેવાય છે કે બુદ્ધ પૂર્ણિમાના દિવસે ભગવાન વિષ્ણુ અને ચંદ્રદેવની પૂજા કરવાથી આર્થિક પરેશાનીઓ દૂર થાય છે.પૂર્ણિમાના દિવસે ચંદ્રમાની ઉપવાસ થાય છે. સવારે સ્નાન કરીને સૂર્યદેવને અર્પણ કરવાનો અને નદીમાં તલ વહેવડાવવાનો મહિમા.આ દિવસે ગૌતમ બુદ્ધની પૂજા કરવાથી આત્મવિશ્વાસ અને પ્રતિષ્ઠામાં વધારો થાય છે.
વૈશાખ પૂર્ણિમાના દિવસે કરો વિશેષ પૂજાઃ જ્યોતિષી સમજાવે છે કે "વૈશાખ પૂર્ણિમાના દિવસે વિશેષ કાળજી લો, બુદ્ધ પૂર્ણિમાના દિવસે ભગવાન શિવને સ્નાન કરો, ચંદનનો લેપ લગાવો, ફૂલ, સોપારી અર્પિત કરો અને ભગવાન વિષ્ણુની પૂજા કરો અને પૂજા કરો." એવું પણ લખ્યું છે. પુરાણોમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે બુદ્ધે પૂર્ણિમાના દિવસે એક ઘડાનું દાન કરવું જોઈએ, તેથી એક ઘડામાં પાણી ભરો અને તેમાં થોડી ખાંડ ઉમેરો, જો તે કોઈ ગરીબ અથવા પૂજારીને થોડું દાન કરે, મંદિર કે ધાર્મિક સ્થાને જાય તો તેને વધુ મળે છે. ઉનાળાની ઋતુમાં યોગદાન આપવું ખૂબ જ જરૂરી છે, ખાસ કરીને યુવાન અને વૃદ્ધો માટે.
ગયા અને કુશી નગરમાં વિશેષ ઘટનાઓ: બિહારમાં બોધ ગયા નામનું સ્થળ હિન્દુઓ અને બૌદ્ધો માટે પવિત્ર યાત્રાધામ છે.ઘર છોડ્યા પછી, સિદ્ધાર્થ સત્યની શોધમાં સાત વર્ષ સુધી જંગલમાં ભટક્યા. બિહારના બોધગયામાં બોધિ વૃક્ષ નીચે તેમણે કઠોર તપસ્યા કરી અને જ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યું. બુદ્ધ પૂર્ણિમા નિમિત્તે બુદ્ધના મહાપરિનિર્વાણ સ્થળ કુશીનગરના મહાપરિનિર્વાણ વિહારમાં એક મહિના સુધી મેળો ભરાય છે. વિહારના પૂર્વ ભાગમાં એક સ્તૂપ છે. અહીં ભગવાન બુદ્ધનો અગ્નિસંસ્કાર કરવામાં આવ્યો હતો.
