বিশেষ প্ৰতিবেদন, ২০ মে' : কেন্দ্ৰই ভাৰত আৰু ম্যানমাৰৰ মাজত মুক্ত চলাচল ব্যৱস্থা (এফএমআৰ) স্থগিত ৰখাৰ লগতে নতুন দিল্লীৰ পূব চুবুৰীয়া অঞ্চলত গৃহযুদ্ধ আৰু শৰণাৰ্থীৰ অনুপ্ৰৱেশৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখি সীমান্ত চীল কৰাৰ সিদ্ধান্ত লৈছিল যদিও উত্তৰ পূৰ্বাঞ্চলৰ ৰাজ্য মিজোৰাম আৰু মণিপুৰত ব্যাপক প্ৰতিবাদ, নাগালেণ্ডত বেচৰকাৰী সংগঠনসমূহে উত্থাপন কৰা উদ্বেগ আৰু আইজল আৰু কোহিমাৰ বিধানসভাত গৃহীত প্ৰস্তাৱসমূহে এই প্ৰক্ৰিয়াটোত বাধা দিছে ।
চলিত বৰ্ষৰ ৬ ফেব্ৰুৱাৰীত সামাজিক মাধ্যমৰ এটা পোষ্টত কেন্দ্ৰীয় গৃহমন্ত্ৰী অমিত শ্বাহে কৈছিল যে নৰেন্দ্ৰ মোদী চৰকাৰ দুৰ্ভেদ্য সীমা নিৰ্মাণৰ বাবে প্ৰতিশ্ৰুতিবদ্ধ । তেওঁ কয় যে চৰকাৰে উন্নত নিৰীক্ষণৰ সুবিধাৰ বাবে সমগ্ৰ ১,৬৪৩ কিলোমিটাৰ দৈৰ্ঘৰ ভাৰত-ম্যানমাৰ সীমান্তত বেৰ নিৰ্মাণ কৰাৰ সিদ্ধান্ত লৈছে ।
শ্বাহে কৈছিল যে মুঠ সীমান্তৰ ভিতৰত মণিপুৰৰ মোৰেহত ১০ কিলোমিটাৰ দৈৰ্ঘৰ এটা অংশত ইতিমধ্যে বেৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছে । তদুপৰি, হাইব্ৰিড চাৰ্ভিলেঞ্চ চিষ্টেমৰ (এইচএছএছ) জৰিয়তে বেৰ দিয়াৰ দুটা পাইলট প্ৰকল্পও কাৰ্যকৰী কৰা হৈছে । চৰকাৰে অৰুণাচল প্ৰদেশ আৰু মণিপুৰত ১ কিলোমিটাৰ বেৰ নিৰ্মাণ কৰিব । ইয়াৰ উপৰিও, মণিপুৰত প্ৰায় ২০ কিলোমিটাৰৰ বেৰ নিৰ্মাণৰ কামবোৰো অনুমোদিত হৈছে আৰু এই কাম শীঘ্ৰেই আৰম্ভ হ'ব ।
ভাৰত আৰু ম্যানমাৰৰ মাজৰ সমগ্ৰ সীমান্তত এফএমআৰ স্থগিত ৰখা আৰু বেৰ নিৰ্মাণৰ কেন্দ্ৰৰ সিদ্ধান্তৰ বিৰুদ্ধে শেহতীয়াকৈ মিজোৰাম আৰু মণিপুৰত হাজাৰ হাজাৰ লোকে প্ৰতিবাদ কৰা দেখা গৈছে । ফেব্ৰুৱাৰী মাহত মিজোৰামে কেন্দ্ৰৰ সিদ্ধান্তৰ বিৰোধিতা কৰি ৰাজ্যিক বিধানসভাত এক প্ৰস্তাৱো গৃহীত কৰিছিল । তাৰ পিচত নাগালেণ্ডেও মাৰ্চ মাহত একধৰণৰ প্ৰস্তাৱ গৃহীত কৰে ।
নাগৰিক সমাজ সংগঠন আৰু বেচৰকাৰী সংগঠনসমূহে বিষয়টোক লৈ উদ্বেগ প্ৰকাশ কৰাৰ লগে লগে, নাগালেণ্ডৰ মুখ্যমন্ত্ৰী নেইফিউ ৰিঅ'ই তেওঁলোকক কৈছে যে ৰাজ্যিক বিধানসভাত গৃহীত প্ৰস্তাৱৰ পিচত কেন্দ্ৰই বিষয়টো পুনৰ বিবেচনা কৰাৰ আশ্বাস দিছে ।
বৃহস্পতিবাৰে কেবিনেট বৈঠকৰ পিচত নাগালেণ্ড চৰকাৰৰ মুখপাত্ৰ তথা সংসদীয় পৰিক্ৰমা মন্ত্ৰী কে জি কেনিয়েৰ উদ্ধৃতিৰে সংবাদ মাধ্যমৰ প্ৰতিবেদনত কোৱা হৈছে যে যিহেতু ৰাজ্য চৰকাৰে ভাৰত চৰকাৰৰ সৈতে সকলো প্ৰয়োজনীয় ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰি আছে আৰু ভাৰত চৰকাৰেও বিষয়টো পুনৰ বিবেচনা কৰাৰ আশ্বাস দিছে, সেয়েহে ভাৰত চৰকাৰে এই সন্দৰ্ভত বিবেচিত সিদ্ধান্ত নোলোৱালৈকে বেচৰকাৰী সংগঠনসমূহক সংযম বজাই ৰাখিবলৈ অনুৰোধ জনোৱা হৈছে ।
অৱশ্যে, ইটিভি ভাৰতে বিশেষ সূত্ৰৰ পৰা জানিব পাৰিছে যে এই সন্দৰ্ভত কেন্দ্ৰৰ শীৰ্ষ পৰ্যায়ত এতিয়াও সিদ্ধান্ত লোৱা হোৱা নাই ।
এফএমআৰ কি ?
এই ব্যৱস্থা উনবিংশ শতিকাৰ শেষৰ ফালে যেতিয়া দুয়োখন ৰাষ্ট্ৰ ব্ৰিটিছ সাম্ৰাজ্যৰ অংশ আছিল তেতিয়া আৰম্ভ হৈছিল । এই নিয়মে ব্ৰিটিছ অঞ্চলৰ ভিতৰত সীমাৰ মাজেৰে মুক্ত চলাচলৰ অনুমতি দিছিল । ১৯৪৭ (ভাৰত) আৰু ১৯৪৮ (ম্যানমাৰ)ত স্বাধীনতাৰ পিচত দুয়োখন দেশে ১৯৬৭ চনত এক সংশোধিত দ্বিপাক্ষিক চুক্তিৰ অধীনত এই ব্যৱস্থা অব্যাহত ৰাখে ।
অৱশ্যে, ভাৰত আৰু ম্যানমাৰে ২০১৮ চনত নতুন দিল্লীৰ এক্ট ইষ্ট পলিচিৰ অংশ হিচাপে এফএমআৰ স্থাপন কৰে, যি ভিছা অবিহনে ১৬ কিলোমিটাৰ পৰ্যন্ত মানুহৰ সীমান্ত অতিক্ৰমৰ চলাচলৰ প্ৰচাৰ কৰিছিল । যিসকলে ১৬ কিলোমিটাৰ অঞ্চলৰ বাহিৰত ভ্ৰমণ কৰে তেওঁলোকক বৈধ পাছপোৰ্ট আৰু অন্যান্য প্ৰব্ৰজনৰ আনুষ্ঠানিকতাৰ প্ৰয়োজন ।
এফএমআৰয়ে দুয়োখন ৰাষ্ট্ৰৰ সীমান্ত অঞ্চলত বাস কৰা লোকসকলৰ বাবে সুলভ চলাচল আৰু বাৰ্তালাপ সহজ কৰি তোলে, যাৰ ফলত তেওঁলোকে আত্মীয়সকলক সাক্ষাৎ কৰিব পাৰে আৰু অৰ্থনৈতিক কাৰ্যকলাপ চলাব পাৰে ।
সীমান্তত বাস কৰা ব্যক্তিসকলক চুবুৰীয়া দেশত থকাৰ বাবে এক বছৰৰ সীমান্ত পাছৰ প্ৰয়োজন । ইয়াৰ উদ্দেশ্য হৈছে স্থানীয় সীমান্ত বাণিজ্যৰ সুবিধা প্ৰদান কৰা, সীমান্তৰ লোকসকলৰ বাবে শিক্ষা আৰু স্বাস্থ্যসেৱাৰ অধিকাৰ উন্নত কৰা আৰু কূটনৈতিক সম্পৰ্ক শক্তিশালী কৰা । ভাৰতীয় নাগৰিকসকলে কোনো আনুষ্ঠানিকতা অবিহনে ম্যানমাৰৰ ভিতৰৰ ১৬ কিলোমিটাৰ অঞ্চলত ৭২ ঘণ্টালৈকে থাকিব পাৰে । ম্যানমাৰৰ নাগৰিকৰ বাবে ভাৰতৰ ১৬ কিলোমিটাৰ অঞ্চলৰ ভিতৰত এই সময়সীমা হৈছে ১৪ দিনৰ ।
মিজোৰাম আৰু নাগালেণ্ডৰ লোকসকলে এফএমআৰ ব্যৱস্থাৰ পৰা বিশেষভাৱে লাভান্বিত হৈছিল । ম্যানমাৰৰ চিন লোক আৰু ভাৰত আৰু বাংলাদেশৰ কুকি লোকসকল হৈছে মিজোসকলৰ সম্পৰ্কীয় জনজাতি আৰু ম্যানমাৰৰ বহুতো মিজো প্ৰব্ৰজনকাৰীয়ে চিন পৰিচয় গ্ৰহণ কৰিছে । তেওঁলোক সকলোৱে জো সম্প্ৰদায়ৰ অধীনৰ । নাগালেণ্ডত, মুখ্যতঃ খিয়ামনিউঙ্গন আৰু কনিয়াক জনজাতিৰ লোকসকলে সীমান্তৰ দুয়োফালে বাস কৰে ।
যেতিয়া ভাৰত চৰকাৰে এফএমআৰ স্থগিত ৰখা আৰু ভাৰত-ম্যানমাৰ সীমান্তত বেৰ নিৰ্মাণ সিদ্ধান্তৰ কথা ঘোষণা কৰিছিল, মিজোৰাম আৰু নাগালেণ্ডৰ জনসাধাৰণ আৰু ৰাজ্য চৰকাৰে ইয়াক তীব্ৰ বিৰোধিতা কৰিছিল । আনহাতে, মণিপুৰৰ মেইটেই সংখ্যাগৰিষ্ঠ লোক আৰু ৰাজ্য চৰকাৰৰ লগতে অৰুণাচল প্ৰদেশ চৰকাৰেও এই পদক্ষেপক বিৰোধিতা কৰিছে ।
ভাৰত চৰকাৰে কিয় এফএমআৰ প্ৰত্যাহাৰৰ সিদ্ধান্ত লৈছিল ?
মণিপুৰে বিশেষকৈ এফএমআৰৰ নেতিবাচক পৰিণামৰ ফল বহন কৰিছে । ২০২১ চনত ম্যানমাৰত সংঘটিত অভ্যুত্থান আৰু তাৰ পিচত জাতিগত সশস্ত্ৰ সংগঠন আৰু সামৰিক জান্তাৰ মাজত সংঘৰ্ষৰ পিচত ম্যানমাৰৰ পৰা অবৈধ অনুপ্ৰৱেশকাৰী, বিশেষকৈ চিন আৰু কুকি সম্প্ৰদায়ৰ অনুপ্ৰৱেশ বৃদ্ধি পাইছে, যাৰ ফলত সম্পদৰ চাপ পৰিছে আৰু স্থানীয় জনগাঁথনি প্ৰভাৱিত হৈছে ।
মণিপুৰৰ ম্যানমাৰৰ সৈতে ৩৯৮ কিলোমিটাৰ দীঘল সীমান্ত আছে । য'ত অবৈধ ড্ৰাগছৰ ব্যৱসায় চলি থাকে । মণিপুৰ চৰকাৰে ইতিমধ্যে 'ড্ৰাগছৰ বিৰুদ্ধে যুদ্ধ' ঘোষণা কৰিছে । এই যুদ্ধটো ম্যানমাৰ, লাওছ আৰু থাইলেণ্ডৰ ড্ৰাগছ কাৰ্টেলৰ দ্বাৰা গঠিত সোণালী ত্ৰিভুজৰ বিৰুদ্ধে লক্ষ্য কৰা হৈছিল । এই কাৰ্টেলে মণিপুৰত প্ৰৱেশ কৰিছে আৰু ইয়াক প্ৰকৃততে ড্ৰাগছৰ কেন্দ্ৰ কৰি তুলিছে । মণিপুৰত পপী খেতি পাহাৰৰ ১৫,৪০০ একৰ ভূমিলৈ বিয়পি পৰিছে ।
উত্তৰ-পূব ভাৰতত সক্ৰিয় বিদ্ৰোহী গোটবোৰে এফএমআৰৰ অপব্যৱহাৰ কৰিছে, যাৰ ফলত তেওঁলোকে সহজে সীমান্ত পাৰ হ'ব পাৰে আৰু বন্দী হোৱাৰ পৰা আঁতৰি থাকিব পাৰে । ভাৰতৰ উত্তৰ-পূব অঞ্চলৰ কেইবাটাও বিদ্ৰোহী গোটে শিবিৰ স্থাপন কৰিছে আৰু ম্যানমাৰৰ চাগাইং ডিভিজন, কাচিন ৰাজ্য আৰু চিন ৰাজ্যৰ দূৰৱৰ্তী সীমান্ত অঞ্চলত আশ্ৰয় লৈছে ।
এই গোটবোৰৰ ভিতৰত আছে ইউনাইটেড নেচনেল লিবাৰেচন ফ্ৰণ্ট (ইউএনএলএফ), পিপলছ লিবাৰেচন আৰ্মি (পিএলএ), ইউনাইটেড লিবাৰেচন ফ্ৰণ্ট অব আছাম (আলফা), নেচনেল ছ'চিয়েলিষ্ট কাউন্সিল অৱ নাগালেণ্ড (এনএছচিএন) আৰু কুকি আৰু জোমি বিদ্ৰোহীৰ দৰে সৰু সংগঠন ।
ভাৰত-ম্যানমাৰ সীমান্ত আৰু এফএমআৰৰ সুৰক্ষিত প্ৰকৃতিয়ে এই গোটবোৰৰ কাৰ্যকলাপ সহজ কৰি তুলিছে । তেওঁলোকে সীমান্তৰ সিপাৰে থকা এলেকাবোৰ সুৰক্ষিত আশ্ৰয়স্থল হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰিছে, অস্ত্ৰ-শস্ত্ৰ আৰু গোলাবাৰুদ সৰবৰাহ কৰিছে, প্ৰশিক্ষিত কেডাৰৰ জন্ম দিছে আৰু অধিক উদ্বেগজনকভাৱে তেওঁলোকৰ কাৰ্যকলাপৰ বাবে পুঁজি যোগান ধৰিবলৈ ড্ৰাগছ সৰবৰাহ আৰু অস্ত্ৰ চোৰাং ব্যৱসায়ৰ দৰে অবৈধ কাৰ্যকলাপত লিপ্ত হৈছে ।
এই বিদ্ৰোহী সংগঠনবোৰৰ দ্বাৰা এফএমআৰৰ অপব্যৱহাৰ আৰু কাৰ্যকৰী সীমান্ত ব্যৱস্থাপনাৰ অভাৱৰ ফলত দুয়োখন দেশৰ মাজত বেষ্টনী বিহীন সীমা অতিক্ৰম কৰি অবৈধ কাৰ্যকলাপ, বিশেষকৈ ড্ৰাগছ সৰবৰাহ বৃদ্ধি হোৱাত অৰিহণা যোগাইছে ।
ফলস্বৰূপে, ভাৰত আৰু ম্যানমাৰ দুয়োখন দেশে তেওঁলোকৰ অংশীদাৰী সীমান্ত অঞ্চলসমূহৰ প্ৰশাসন আৰু নিৰীক্ষণ শক্তিশালী কৰাৰ বাবে ঘনিষ্ঠভাৱে সহযোগিতা আৰু শক্তিশালী পদক্ষেপ ৰূপায়ণ কৰাৰ প্ৰয়োজনীয়তা আছে । ড্ৰাগছ সৰবৰাহ, সীমান্তৰ মাজেৰে চলাচল আৰু অঞ্চলটোৰ নিৰাপত্তা আৰু স্থিৰতাৰ প্ৰতি ভাবুকি সৃষ্টি কৰা বিদ্ৰোহী গোটবোৰৰ কাৰ্যকলাপ ৰোধ কৰিবলৈ এনে ধৰণৰ প্ৰচেষ্টা অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ ।
এনে পৰিস্থিতিৰ বিপৰীতে ৰাজ্যখনৰ উচ্চ ন্যায়ালয়ে অনুসূচীত জনজাতিৰ মৰ্যাদাৰ বাবে মেইটেইসকলৰ দাবী বিবেচনা কৰাৰ পৰামৰ্শ দিয়াৰ পিচত যোৱা বছৰ ৩ মে'ত মণিপুৰত জাতিগত সংঘৰ্ষৰ সূত্ৰপাত হৈছিল । যদিও মেইটেইসকল ৰাজ্যখনৰ সংখ্যাগৰিষ্ঠ আৰু মুখ্যতঃ ইম্ফল উপত্যকাত বাস কৰে, কুকি-জোমি আৰু পাহাৰত বাস কৰা নাগাসকলৰ এছটি মৰ্যাদা আছে ।
কুকিসকলে দাবী কৰে যে এছটিৰ মৰ্যাদা দিয়াটোৱে মেইটেইসকলক পাহাৰত মাটি ক্ৰয় কৰাৰ অধিকাৰ প্ৰদান কৰিব । মেইটেইসকলে কয় যে ম্যানমাৰৰ পৰা সীমান্তৰ ওপৰৰ পৰা ড্ৰাগছ চোৰাং ব্যৱসায় আৰু ৰাজ্যখনৰ পাহাৰত আফিং খেতিৰ বিৰুদ্ধে চৰকাৰৰ অভিযানৰ বিৰুদ্ধে কুকিসকলে কৰা প্ৰতিশোধৰ ফলস্বৰূপে এই সংঘৰ্ষ হৈছে ।
মিজোৰাম আৰু মণিপুৰত প্ৰতিবাদ কিয় ?
এছিয়ান কনফ্লুৱেন্সৰ অধ্যাপক কে য়হোমৰ মতে মানুহে সন্দেহ কৰিছে যে কাশ্মীৰত অনুচ্ছেদ ৩৭০ বাতিল কৰাৰ পিচত নাগালেণ্ডৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰযোজ্য অনুচ্ছেদ ৩৭১ (এ) বিপদাশংকাত পৰিব পাৰে । যাৰ বাবে এই সপ্তাহৰ আৰম্ভণিতে কোহিমাত নাগৰিক সমাজ সংগঠন, বেচৰকাৰী সংগঠন আৰু নাগালেণ্ড চৰকাৰৰ মাজত এখন বৈঠক অনুষ্ঠিত হৈছিল । তাৰ পিচতো ৰাইজ সন্তুষ্ট হোৱা নাই আৰু প্ৰতিবাদ অব্যাহত আছে ।
এনে পৰিস্থিতিত মুখ্যমন্ত্ৰী ৰিঅ'ই লোকসকলক আশ্বাস দিছে যে কেন্দ্ৰই এফএমআৰ স্থগিত কৰা আৰু সীমান্তৰ বেৰ নিৰ্মাণৰ সিদ্ধান্ত পুনৰ বিবেচনা কৰিব পাৰে । এই সপ্তাহত হোৱা প্ৰতিবাদৰ বিষয়ে য়হোমে বৰ্ণনা কৰে যে লোকসকলক একত্ৰিত কৰিবলৈ সময় লাগে । মিজোৰাম আৰু মণিপুৰত প্ৰতিবাদবোৰ জ' ৰি-ইউনিফিকেচন অৰ্গেনাইজেচন (জিঅ'আৰঅ')ৰ দ্বাৰা আয়োজিত কৰা হৈছিল ।
এক বিশিষ্ট আৰু প্ৰভাৱশালী মিজো সংগঠন জ'ৰোৱে দীৰ্ঘদিন ধৰি ভাৰত, বাংলাদেশ আৰু ম্যানমাৰৰ চিন-কুকি-মিজো-জোমি জনজাতিৰ সকলো লোকক এক প্ৰশাসনিক গোটৰ অধীনত একত্ৰিত কৰাৰ বাবে যুঁজি আহিছে । তেওঁলোকে দাবী কৰে যে প্ৰাক্তন ব্ৰিটিছ শাসকসকলে সীমান্ত নিৰ্ধাৰণৰ সময়ত জ' জনজাতীয় সম্প্ৰদায়ক বিভিন্ন দেশত বিভক্ত কৰিছিল ।
