ਹੈਦਰਾਬਾਦ : ਅਲਜ਼ਾਈਮਰ (ALZHEIMERS ) , ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਦਾ ਦਿਮਾਗੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪੀੜਤ ਨੂੰ ਭੁੱਲਣ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ (forgetting Problems) ਹੋਣ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਸਮੱਸਿਆ ਗੰਭੀਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਨਾਂ ਸਿਰਫ ਪੀੜਤ ਦੇ ਦਿਮਾਗੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਬਲਕਿ ਸਰੀਰ ਦੀਆਂ ਹੋਰਨਾਂ ਕਾਰਜ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਣ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਿਯੰਤਰਣ (control) ਘਟਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਘਾਤਕ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਬਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕਰਨਾ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ, ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਅਤੇ ਇਲਾਜ ਬਾਰੇ ਜਾਣੂ ਹੋ ਸਕਣ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਸਾਲ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ " ਡਿਮੈਂਸ਼ੀਆ ਜਾਣੋ, ਅਲਜ਼ਾਈਮਰਸ ਨੂੰ ਜਾਣੋ" ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਇਤਿਹਾਸ
ਉਂਝ ਤਾਂ ਵਰਲਡ ਅਲਜ਼ਾਈਮਰ ਡੇਅ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂ 21 ਸਤੰਬਰ 1994 ਨੂੰ ਐਡਿਨਬਰਗ ਵਿੱਚ ਏਡੀਆਈ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਪਰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਰੋਗ ਦੀ ਖੋਜ ਸੰਨ 1906 ਵਿੱਚ ਜਰਮਨ ਮਨੋਚਿਕਿਤਸਕ ਅਤੇ ਨਿਊਰੋਪੈਥੋਲੌਜਿਸਟ ਡਾ. ਅਲਜਾਇਮਰ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਦਰਅਸਲ ਉਸ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਮਾਨਸਿਕ ਬਿਮਾਰੀ ਚਲਦੀ ਹੈ, ਇੱਕ ਔਰਤ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਮੌਤ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਔਰਤ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਵੇਖੀ ਗਈ। ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਅਲਜਾਈਮਰ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਗੌਰਤਬਲ ਹੈ ਕਿ ਸਤੰਬਰ ਦਾ ਮਹੀਨਾ ਅਲਜ਼ਾਈਮਰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਅਲਜ਼ਾਈਮਰ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਵਾਲੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਖਿਲ ਭਾਰਤੀ ਉਮਰ ਵਿਗਿਆਨ ਸੰਸਥਾ (ਏਮਜ਼), ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਤਰਫ ਸੇਵਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ ਗਈ ਐਡਵਾਇਜਰੀ ਵਿੱਚ ਸਾਲ 2011 ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ ਮੁਤਾਬਕ, ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ 16 ਕਰੋੜ ਬਜ਼ੁਰਗ (60 ਸਾਲ ਦੇ ਉੱਪਰ) ਉਹ ਹਨ, 60 ਤੋਂ 69 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ 8.8 ਕਰੋੜ, 70 ਤੋਂ 79 ਸਾਲ ਦੇ ਕਰੀਬ 6.4 ਕਰੋੜ, ਦੂਜਿਆਂ 'ਤੇ ਆਸ਼ਰਤ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਚੋਂ 80 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ 2.8 ਕਰੋੜ ਤੇ 18 ਲੱਖ ਬਜ਼ੁਰਗ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਖ਼ੁਦਾ ਕੋਈ ਘਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੀ ਮੰਨੀਏ ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 40 ਲੱਖ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦੀ ਡਿਮੇਸ਼ੀਆ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ 4 ਕਰੋੜ 40 ਲੱਖ ਲੋਕ ਡਿਮੇਸ਼ੀਆ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਹਨ। ਚਿਕਿਤਸਕਾਂ ਤੇ ਮਾਹਰਾਂ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਇਹ ਅੰਕੜੇ ਵੱਧ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਕਿਉਂਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਬਜ਼ੁਰਗ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਾਂ ਹੋਣ ਦੇ ਚਲਦੇ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਕਾਰਨਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਹੋਣ 'ਤੇ ਡਾਕਟਰ ਕੋਲ ਨਹੀਂ ਜਾ ਪਾਉਂਦੇ।
ਇਹ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਅਲਜ਼ਾਈਮਰ ਨੂੰ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਮਹਿਜ਼ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਕਈ ਹੋਰ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਅਲਜ਼ਾਈਮਰ ਹੋਣ ਦੇ ਮੁਖ ਕਾਰਨ
ਜਨੇਟਿਕ ਕਾਰਨ - ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਅਲਜ਼ਾਈਮਰ ਰੋਗ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ।
ਸਿਰ ਦੀ ਸੱਟ- ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਸਿਰ ਵਿੱਚ ਸੱਟ ਲੱਗੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਅਲਜ਼ਾਈਮਰ ਰੋਗ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਪੀੜਤ- ਕਈ ਵਾਰ ਸ਼ੂਗਰ ਜਾਂ ਦਿਲ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਲਜ਼ਾਈਮਰ ਦੇ ਲੱਛਣ ਵੀ ਦੇਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਸਹੀ ਇਲਾਜ ਕਰਵਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਲਜ਼ਾਈਮਰ ਰੋਗ ਵਰਗੀ ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀ ਨਾ ਹੋਵੇ।
ਤਣਾਅ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਣਾ- ਤਣਾਅ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਅਲਜ਼ਾਈਮਰ ਰੋਗ ਦਾ ਖਤਰਾ ਵੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਅਲਜ਼ਾਈਮਰ ਦੇ ਲੱਛਣ
ਉਮਰ ਵੱਧਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ, ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲਤਾ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਹੋਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਕਈ ਵਾਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਅਲਜ਼ਾਈਮਰ ਰੋਗ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ, ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਹੋਰ ਲੱਛਣ ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਪੀੜਤ ਵਿਅਕਤੀ ਲਈ ਆਮ ਜੀਵਨ ਜੀਉਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਨ
- ਸਧਾਰਨ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋਣਾ
- ਸ਼ਬਦਾਂ, ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਹਲਾਤਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋਣਾ
- ਮੂਡ, ਮਨੋਦਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਭਰਮ ਜਾਂ ਅਸ਼ੁੱਧਤਾ
- ਤੁਹਾਡੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਉਣਾ
- ਬੇਚੈਨੀ ਅਤੇ ਇਕਾਗਰਤਾ ਨਾਂ ਹੋਣਾ
- ਦੋਸਤਾਂਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਵੱਖ ਕਰ ਲੈਣਾ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਘੱਟ ਗੱਲ ਕਰਨਾ
- ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਤੇ ਲਿਖਦੇ ਹੋਏ, ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਤਰੀਕੀਆਂ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਹੋਣ।
- ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਵਾਂ, ਲੋਕਾਂ ਤੇ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਰਮ ਹੋਣਾ
- ਨਜ਼ਰ ਸਬੰਧੀ ਬਦਲਾਅ , ਜਿਵੇਂ ਕੀ ਤਸਵੀਰਾਂ ਜਾਂ ਪਰਛਾਈ ਆਦਿ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋਣਾ
ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਸਰੀਰਕ ਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਐਕਟੀਵਿਟੀ
ਇੰਝ ਤਾਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਕੋਈ ਸਟੀਕ ਇਲਾਜ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਸਕਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਚਿਕਿਤਸਕ ਮੰਨਦੇ ਨੇ ਡਿਮੇਸ਼ਿਆ/ਅਲਜ਼ਾਈਮਰ ਤੋਂ ਬੱਚਣ ਦੇ ਲਈ ਸਰੀਰਕ ਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਐਕਟੀਵਿਟੀ ਬੇਹਦ ਮਦਦਗਾਰ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਮਾਹਰ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਇਸ ਰੋਗ ਦੀ ਜਾਂਚ ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਇਲਾਜ ਕਰਵਾਉਣ ਨਾਲ ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਬੇਹਤਰ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
