ਹੈਦਰਾਬਾਦ: ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਗਰਮੀ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ AC ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। AC ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਕਮਰੇ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਘਟਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਮਰਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦੀ ਗਰਮੀ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ AC ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਬਹੁਤ ਹੱਦ ਤੱਕ ਯਾਨੀ 16 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਤੱਕ ਘਟਾਉਂਦੇ ਹਨ। AC ਦੇ ਘੱਟ ਤਾਪਮਾਨ ਕਾਰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਮਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਗਰਮੀ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਪਰ ਇਸਦੇ ਕਾਰਨ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਨੁਕਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਤੇ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕਈ ਦੇਸ਼ AC ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਅਤੇ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਲਈ ਨਿਯਮ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਇਸ ਲੜੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਨਾਮ ਵੀ ਜੁੜ ਗਿਆ ਹੈ।
ਸਰਕਾਰ ਨੇ AC ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਲਈ ਬਣਾਏ ਨਿਯਮ
ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ AC ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਦੇ ਤਹਿਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਏਸੀ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 20°C ਤੋਂ 28°C ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਰੱਖਣ ਦਾ ਨਿਯਮ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕ ਏਸੀ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 20°C ਤੋਂ ਘੱਟ ਜਾਂ 28°C ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਨਹੀਂ ਰੱਖ ਸਕਦੇ। ਇੱਕ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਰਾਹੀਂ ਕੇਂਦਰੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਮਾਮਲੇ ਅਤੇ ਊਰਜਾ ਮੰਤਰੀ ਮਨੋਹਰ ਲਾਲ ਖੱਟਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਗਰਮੀਆਂ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਖਪਤ ਵਧਣ ਕਾਰਨ ਤਾਪਮਾਨ ਮਾਨਕੀਕਰਨ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਏਸੀ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 20°C ਅਤੇ 28°C ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ।
ऊर्जा बचत की दिशा में Temperature standardization का एक नया प्रयोग किया जा रहा है। जिसके तहत AC का temperature न्यूनतम 20 डिग्री और अधिकतम 28 डिग्री तक सीमित रहेगा। pic.twitter.com/K7eIIYzs5S
— Manohar Lal (@mlkhattar) June 10, 2025
AC ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨਾ ਕਿਉਂ ਜ਼ਰੂਰੀ?
- ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਬੱਚਤ: ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਘੱਟ ਤਾਪਮਾਨ 'ਤੇ AC ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ 16°C। ਇਸ ਨਾਲ ਬਿਜਲੀ ਸਪਲਾਈ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਦਬਾਅ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ AC ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਕੰਟਰੋਲ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਖਪਤ ਨੂੰ ਘਟਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
- ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੁਰੱਖਿਆ: AC ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਰੈਫ੍ਰਿਜਰੈਂਟ ਬਹੁਤ ਗਰਮ ਗੈਸਾਂ ਛੱਡਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਫਸ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ AC ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਏਸੀ ਤੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਗੈਸਾਂ ਵੀ ਘੱਟ ਜਾਣਗੀਆਂ।
- ਗਲੋਬਲ ਰਿਕਾਰਡ: ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਐਨਰਜੀ ਏਜੰਸੀ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 2 ਬਿਲੀਅਨ ਏਸੀ ਯੂਨਿਟ ਵਰਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 50% ਇਕੱਲੇ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਗਲੋਬਲ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਇਮਾਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਖਪਤ ਹੋਣ ਵਾਲੀ 20% ਬਿਜਲੀ AC, ਪੱਖੇ ਅਤੇ ਵੈਂਟੀਲੇਸ਼ਨ ਵਰਗੇ ਕੂਲਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਉਤਪਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਏਸੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ 'ਤੇ ਇਸਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ
ਭਾਰਤੀ ਖੋਜ ਅਤੇ ਨੀਤੀ ਸੰਸਥਾ, ਦ ਐਨਰਜੀ ਐਂਡ ਰਿਸੋਰਸਿਜ਼ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ (TERI) ਦੀ ਖੋਜ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ 27°C ਵਰਗੇ ਉੱਚ ਤਾਪਮਾਨ 'ਤੇ AC ਚਲਾਉਣ ਨਾਲ 18 ਜਾਂ 16°C ਵਰਗੇ ਘੱਟ ਤਾਪਮਾਨ 'ਤੇ ਚਲਾਉਣ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਖਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। TERI ਦੀ ਇੱਕ ਖੋਜ ਅਨੁਸਾਰ, AC ਨੂੰ 24°C 'ਤੇ ਸੈੱਟ ਕਰਨ ਨਾਲ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਬਚਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਸਗੋਂ ਕਾਰਬਨ ਨਿਕਾਸ ਨੂੰ ਵੀ ਘਟਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਬਿਊਰੋ ਆਫ਼ ਐਨਰਜੀ ਐਫੀਸ਼ੀਐਂਸੀ (BEE) ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ, AC ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 1°C ਵਧਾਉਣ ਨਾਲ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਖਪਤ ਲਗਭਗ 6% ਘੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਤੁਸੀਂ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿ ਜੇਕਰ ਲੋਕ AC ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 16 ਤੋਂ 26°C ਤੱਕ ਵਧਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦੇਣ, ਤਾਂ ਲਗਭਗ 60% ਬਿਜਲੀ ਬਚਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
AC ਅਤੇ CO2 ਨਿਕਾਸ
TERI ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਜੇਕਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ AC ਦੀ ਔਸਤ ਕੁਸ਼ਲਤਾ 2015 ਦੇ ਪੱਧਰ ਤੋਂ 30% ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ 2030 ਤੱਕ CO2 ਦੇ ਨਿਕਾਸ ਨੂੰ ਹਰ ਸਾਲ ਲਗਭਗ 180 ਮਿਲੀਅਨ ਮੀਟ੍ਰਿਕ ਟਨ ਘਟਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇੰਡੀਆ ਐਨਰਜੀ ਐਂਡ ਕਲਾਈਮੇਟ ਸੈਂਟਰ (IECC) ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੀ ਖੋਜ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸਾਲ ਲਗਭਗ 1 ਤੋਂ 1.5 ਕਰੋੜ AC ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਅਨੁਸਾਰ ਅਗਲੇ ਦਸ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 13 ਤੋਂ 15 ਕਰੋੜ AC ਯੂਨਿਟ ਲਗਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਜੇਕਰ ਸਰਕਾਰ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਨੀਤੀ ਅਤੇ ਯੋਜਨਾ ਨਹੀਂ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ AC ਤੋਂ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੰਗ 2030 ਤੱਕ 120 GW ਅਤੇ 2035 ਤੱਕ 180 GW ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਅਜਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਕੁੱਲ ਅਨੁਮਾਨਿਤ ਮੰਗ ਦਾ ਲਗਭਗ 30% ਸਿਰਫ AC ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਵੇਗਾ।
ਹਾਈਡ੍ਰੋਫਲੋਰੋਕਾਰਬਨ (HFCs)
ਪਹਿਲਾਂ ਏਸੀ ਵਿੱਚ ਕਲੋਰੋਫਲੋਰੋਕਾਰਬਨ (ਸੀਐਫਸੀ) ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, ਜੋ ਕਿ ਗੈਰ-ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਜਲਣਸ਼ੀਲ ਸਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਓਜ਼ੋਨ ਪਰਤ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਅਤੇ ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਨੂੰ ਵਧਾਇਆ। ਹੁਣ ਏਸੀ ਵਿੱਚ ਕਲੋਰੋਫਲੋਰੋਕਾਰਬਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਹਾਈਡ੍ਰੋਕਲੋਰੋਫਲੋਰੋਕਾਰਬਨ (ਐਚਸੀਐਫਸੀ) ਅਤੇ ਐਚਐਫਸੀ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹਾਈਡ੍ਰੋਕਲੋਰੋਫਲੋਰੋਕਾਰਬਨ ਓਜ਼ੋਨ ਪਰਤ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੇ ਪਰ ਗ੍ਰੀਨਹਾਉਸ ਗੈਸਾਂ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਹ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਇਨਫਰਾਰੈੱਡ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਨੂੰ ਰੋਕ ਕੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਵੀ ਲਗਾਤਾਰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਜਲਵਾਯੂ 'ਤੇ AC ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ
ਏਸੀ ਦੀ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਖਪਤ ਅਤੇ ਰੈਫ੍ਰਿਜਰੈਂਟਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦਾ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਜਲਵਾਯੂ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਬੁਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਵੀ ਵਧਦੀ ਹੈ। ਏਸੀ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕਲੋਰੋਫਲੋਰੋਕਾਰਬਨ ਅਤੇ ਹਾਈਡ੍ਰੋਕਲੋਰੋਫਲੋਰੋਕਾਰਬਨ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਏਸੀ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਿਜਲੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਤੇਲ, ਗੈਸ, ਕੋਲਾ ਵਰਗੇ ਜੈਵਿਕ ਇੰਧਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੈਵਿਕ ਇੰਧਨ ਓਜ਼ੋਨ ਪਰਤ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਆਵਰ ਵਰਲਡ ਇਨ ਡੇਟਾ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, AC ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਖਪਤ ਦਾ 7% ਹਨ।
ਕਿਹੜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ AC ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਕੀ ਹੈ?
| ਦੇਸ਼ | ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਤਾਪਮਾਨ/ਏਸੀ ਦੀ ਪਾਬੰਦੀ | ਲਾਗੂ ਖੇਤਰ |
| ਇਟਲੀ | 25°C (77°F) | ਹਵਾਈ ਅੱਡਾ, ਹੋਟਲ, ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ, ਸਿਨੇਮਾ, ਅਜਾਇਬ ਘਰ, ਸ਼ਾਪਿੰਗ ਸੈਂਟਰ |
| ਗ੍ਰੀਸ | 26°C (78.8°F) | ਹਵਾਈ ਅੱਡਾ, ਹੋਟਲ, ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ, ਸਿਨੇਮਾ, ਅਜਾਇਬ ਘਰ, ਸ਼ਾਪਿੰਗ ਸੈਂਟਰ |
| ਸਪੇਨ | 27°C (80°F) | ਪ੍ਰਚੂਨ ਕਾਰੋਬਾਰ, ਡਿਪਾਰਟਮੈਂਟ ਸਟੋਰ, ਸ਼ਾਪਿੰਗ ਸੈਂਟਰ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸਥਾਨ, ਸਿਨੇਮਾਘਰ, ਰੇਲਵੇ ਟਰਮੀਨਲ, ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ |
| ਚੀਨ | 26°C (79°F) | ਨਤਕ ਖੇਤਰ, ਸਰਕਾਰੀ ਦਫ਼ਤਰ |
| ਬੈਲਜੀਅਮ | 27°C | ਜਨਤਕ ਢਾਂਚੇ |
| ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ | ਏਸੀ 'ਤੇ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ 5 ਘੰਟੇ ਪਾਬੰਦੀ | ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ਲਈ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ |
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:-
