ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼: ਬਾਲਾਘਾਟ ਪੂਰੇ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜੰਗਲਾਂ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਕੀਮਤੀ ਸਾਗਵਾਨ, ਸਾਲ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਰੁੱਖ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਦਕਿ ਔਸ਼ਧੀ (ਮੈਡੀਕਲ) ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਰੁੱਖ ਅਤੇ ਪੌਦੇ ਵੀ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਰੁੱਖ ਆਦਿਵਾਸੀਆਂ ਲਈ ਸੁਆਦ ਅਤੇ ਤਾਕਤ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਮਦਨ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ। ਇਸ ਰੁੱਖ ਦੇ ਫਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇਸ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦੀ ਵੀ ਬਹੁਤ ਮੰਗ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਪੱਤੇ ਇਕੱਠੇ ਕਰਕੇ, ਇਹ ਕਿਫਾਇਤੀ ਕੀਮਤਾਂ 'ਤੇ ਵੇਚੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸਦੇ ਫਲਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤ ਮੰਗ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕ ਇਸ ਨੂੰ ਮਨਚਾਹੇ ਭਾਅ 'ਤੇ ਖਰੀਦਦੇ ਹਨ।
ਤੇਂਦੂ ਦੇ ਰੁੱਖ ਤੋਂ ਮਿਲਦੇ ਫਲ ਅਤੇ ਪੱਤੇ
ਅਸੀਂ ਬਾਲਾਘਾਟ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਰੁੱਖ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਾਂਗੇ ਜੋ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੇ ਫਲਾਂ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਸਦੇ ਪੱਤੇ ਵੀ ਵੱਡੀ ਆਮਦਨ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਹਾਂ, ਜਿਸ ਰੁੱਖ ਦੀ ਅਸੀਂ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਉਸ ਦਾ ਨਾਮ ਤੇਂਦੂ ਹੈ। ਇੱਕ ਪਾਸੇ, ਜਿੱਥੇ ਤੇਂਦੂ ਦੇ ਰੁੱਖ ਤੋਂ ਸਵਾਦਿਸ਼ਟ ਅਤੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਫਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਇਸਦੇ ਪੱਤੇ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਦਾ ਸਾਧਨ ਹਨ। ਤੇਂਦੂ ਦੇ ਪੱਤੇ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਸਿਰਫ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
400 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਸੈਂਕੜੇ ਦੀ ਦਰ ਨਾਲ ਤੇਂਦੂ ਪੱਤਿਆਂ ਦੀ ਇਕੱਤਰਤਾ
ਜੰਗਲ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਸਵੇਰੇ-ਸਵੇਰੇ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਤੇਂਦੂ ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਲਈ ਪਹੁੰਚਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦੁਪਹਿਰ ਤੱਕ ਉਹ ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਘਰ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਬੰਡਲ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਨੂੰ ਮਾਈਨਰ ਫਾਰੈਸਟ ਪ੍ਰੋਡਿਊਸ ਕਮੇਟੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਦਰ 'ਤੇ ਖਰੀਦਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ, ਬਾਲਾਘਾਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ₹400 ਪ੍ਰਤੀ ਸੈਂਕੜੇ ਦੀ ਦਰ ਨਾਲ ਤੇਂਦੂ ਪੱਤਿਆਂ ਦੀ ਇਕੱਤਰਤਾ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ।
'ਰਕਮ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਲਾਭਪਾਤਰੀਆਂ ਦੇ ਖਾਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਹੁੰਦੀ'
ਤੇਂਦੂ ਪੱਤਿਆਂ ਦੀ ਇਕੱਤਰਤਾ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ, ਜੰਗਲਾਤ ਰੇਂਜ ਅਧਿਕਾਰੀ ਕੰਦਰਪ ਭੱਟ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ "ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੇਂਦੂ ਪੱਤੇ ਤੋੜਨ ਦਾ ਕੰਮ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਈ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਇਸ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਤੇਂਦੂ ਪੱਤਿਆਂ ਦੀ ਇਕੱਤਰਤਾ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਤਿਉਹਾਰ ਵਾਲਾ ਮਾਹੌਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਲਿਆਂਦੇ ਗਏ ਪੱਤਿਆਂ ਦੇ ਨਿਰਧਾਰਤ ਬੰਡਲ ਤੇਂਦੂ ਪੱਤਾ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਖਰੀਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਸਦੀ ਰਕਮ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਲਾਭਪਾਤਰੀਆਂ ਦੇ ਖਾਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜੰਗਲਾਤ ਵਿਭਾਗ ਇਸ ਕੰਮ ਦਾ ਪੂਰਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।"
'ਤੇਂਦੂ ਪੱਤੇ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਕਈ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਦੇ ਲਾਭ'
ਜੰਗਲਾਤ ਰੇਂਜ ਅਧਿਕਾਰੀ ਕੰਦਰਪ ਭੱਟ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ "ਸਰਕਾਰ ਤੇਂਦੂ ਪੱਤੇ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਬੀਮਾ ਯੋਜਨਾ, ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ ਯੋਜਨਾ ਅਤੇ ਬੋਨਸ ਵੀ ਵੰਡਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਤੇਂਦੂ ਪੱਤਿਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਛੋਟੀਆਂ ਜੰਗਲੀ ਉਪਜਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਲਾਭਅੰਸ਼ ਰਕਮ ਤੋਂ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਕੰਮ ਵੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਤੇਂਦੂ ਪੱਤੇ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲਾਭਪਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਦਰ 'ਤੇ ਭੁਗਤਾਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਲਾਭ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।"
ਤੇਂਦੂ ਦੇ ਰੁੱਖ ਤੋਂ ਸੁਆਦੀ ਅਤੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਫਲ ਵੀ ਮਿਲਦੇ
ਪੱਤਿਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਤੇਂਦੂ ਦੇ ਰੁੱਖ ਤੋਂ ਸੁਆਦੀ ਅਤੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਫਲ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਲੋਕ ਤੇਂਦੂ ਦੇ ਫਲ ਵੇਚ ਕੇ ਚੰਗੀ ਆਮਦਨ ਕਮਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸਨੂੰ ਤੋੜਨਾ ਅਤੇ ਲਿਆਉਣਾ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਫਲ ਸਿਰਫ ਵੱਡੇ ਤੇਂਦੂ ਦੇ ਰੁੱਖਾਂ 'ਤੇ ਹੀ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਫਲ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ ਹਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਪੱਕਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਪੀਲਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੀਮਤ 'ਤੇ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਮੁਕਾਬਲਾ
ਇਸ ਵੇਲੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤੇਂਦੂ ਫਲ ਘੱਟ ਹੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਇਹ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਲੋਕ ਇਸ ਫਲ ਲਈ ਕੋਈ ਵੀ ਕੀਮਤ ਦੇਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਬਾਲਾਘਾਟ ਦੇ ਥੋਕ ਫਲ ਵਿਕਰੇਤਾ ਦੁਰਗਾ ਪ੍ਰਸਾਦ ਉਈਕੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ "ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਤੇਂਦੂ ਫਲ ਦੀ ਬਹੁਤ ਮੰਗ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ, ਜਦੋਂ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਪੈਸੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਇਸ ਫਲ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਲੈ ਕੇ ਵਪਾਰ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਲੋਕ ਇਸ ਨੂੰ ਉੱਚੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ 'ਤੇ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਦਕਿ ਕਈ ਵਾਰ ਲੋਕ ਸਾਡੇ ਤੋਂ ਇਹ ਫਲ ਉਧਾਰ ਲੈ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਫਲ ਨੂੰ ਵੇਚਣਾ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ।"
ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਤੇਂਦੂ ਫਲ
ਪੱਕਾ ਤੇਂਦੂ ਬਹੁਤ ਸਵਾਦਿਸ਼ਟ ਅਤੇ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਆਦਿਵਾਸੀ ਬਹੁਲ ਜੰਗਲੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਇਸਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਆਯੁਰਵੈਦ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਕਿਸੇ ਵਰਦਾਨ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਆਦਿਵਾਸੀਆਂ ਦਾ ਹਰਾ ਸੋਨਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਆਦਿਵਾਸੀਆਂ ਲਈ ਸਿਹਤ ਦਾ ਖਜ਼ਾਨਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਦੀ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਦਵਾਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਭਰਪੂਰ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਰੀਰ ਲਈ ਤਾਕਤ ਵਧਾਉਣ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਜੋ ਪਾਚਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ, ਹੱਡੀਆਂ ਅਤੇ ਅੱਖਾਂ ਲਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਹ ਇਮਿਊਨਿਟੀ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਦਦਗਾਰ ਹੈ।
