ਹੈਦਰਾਬਾਦ: ਅਸੀਂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦਵਾਈਆਂ, ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਜਾਂ ਸੁੰਦਰਤਾ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀ ਮਿਆਦ ਪੁੱਗਣ ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਬਾਰੇ ਸੁਣਦੇ ਹਾਂ, ਪਰ ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਦੀ ਵੀ ਇੱਕ ਸੀਮਤ ਉਮਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ? ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਵੀ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਵਿੱਚ ਰਸਾਇਣਕ ਬਾਲਣ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਸੜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਾਕਤ ਘੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਜੇਕਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ, ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਤਰੇੜਾਂ ਆ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਜਾਂ ਬਾਲਣ ਲੀਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਉਡਾਣ ਭਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਫਟ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਦੇ ਧਾਤ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਪੁਰਾਣੇ ਅਤੇ ਜੰਗਾਲ ਲੱਗ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਇੱਕ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਦਾ ਔਸਤ ਜੀਵਨ ਕਿੰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ?
ਇੱਕ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਦਾ ਜੀਵਨ ਕਈ ਕਾਰਕਾਂ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਸਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਸਮੱਗਰੀ, ਬਾਲਣ ਦੀ ਕਿਸਮ, ਸਟੋਰੇਜ ਦੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਅਤੇ ਰੱਖ-ਰਖਾਅ। ਆਧੁਨਿਕ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਨੂੰ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਅਪਗ੍ਰੇਡ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਪਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਾਂਚਿੰਗ ਸਾਈਟ (ਜ਼ਮੀਨ, ਸਮੁੰਦਰ, ਹਵਾ), ਨਿਸ਼ਾਨਾ (ਹਵਾ, ਜ਼ਮੀਨ, ਜਹਾਜ਼), ਪੇਲੋਡ (ਰਵਾਇਤੀ, ਪ੍ਰਮਾਣੂ), ਅਤੇ ਉਡਾਣ ਮੋਡ (ਬੈਲਿਸਟਿਕ, ਕਰੂਜ਼) ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਮੂਹਿਕ ਵਿਨਾਸ਼ ਦੇ ਹਥਿਆਰ (WMD)
ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਸਮੂਹਿਕ ਵਿਨਾਸ਼ ਦੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਪੇਲੋਡ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਅਤੇ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਣਨੀਤਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਦੀ ਸ਼ੈਲਫ ਲਾਈਫ
ਹਰੇਕ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ੈਲਫ ਲਾਈਫ ਹੁੰਦੀ ਹੈ,ਭਾਵ ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਸਮੇਂ ਲਈ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮੁੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਦੀ ਸ਼ੈਲਫ ਲਾਈਫ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ..
- ਬ੍ਰਹਮੋਸ ਮਿਜ਼ਾਈਲ: ਸੁਪਰਸੋਨਿਕ ਕਰੂਜ਼ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਬ੍ਰਹਮੋਸ ਨੂੰ ਹਰਮੇਟਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਲਾਂਚ ਕੰਟੇਨਰ ਵਿੱਚ ਸੀਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਗਾਰੰਟੀਸ਼ੁਦਾ ਸ਼ੈਲਫ ਲਾਈਫ 10 ਸਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। 10 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ, ਇਸਦੀ ਸੇਵਾ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਮਿਡ-ਲਾਈਫ ਅੱਪਗ੍ਰੇਡ ਦੁਆਰਾ 15 ਸਾਲ ਤੱਕ ਵਧਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
- ਨਾਗ ਮਿਜ਼ਾਈਲ: 90% ਸ਼ਾਟ ਹਿੱਟ ਸੰਭਾਵਨਾ ਅਤੇ 10 ਸਾਲ ਰੱਖ-ਰਖਾਅ-ਮੁਕਤ ਸ਼ੈਲਫ ਲਾਈਫ।
- ਯੂਐਸ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ: TOW ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸ਼ੈਲਫ ਲਾਈਫ 5 ਸਾਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ 22 ਸਾਲ ਤੱਕ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
- ਐਮਐਲਆਰਐਸ ਰਾਕੇਟ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸ਼ੈਲਫ ਲਾਈਫ 10 ਸਾਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ 15 ਸਾਲ ਤੱਕ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
- ਪੈਟ੍ਰਿਅਟ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਦੀ ਉਮਰ 30 ਤੋਂ 45 ਸਾਲ ਤੱਕ ਵਧਾਈ ਗਈ ਹੈ।
- ਯੂਐਸ ਆਰਮੀ ਦੇ ਏਐਮਆਰਡੀਈਸੀ ਅਤੇ ਪੀਈਓ ਐਮਐਸ ਵਰਗੇ ਸੰਸਥਾਨ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਵਿਆਪਕ ਟੈਸਟਿੰਗ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਔਸਤ ਸ਼ੈਲਫ ਲਾਈਫ 7.9 ਤੋਂ 22.6 ਸਾਲ ਤੱਕ ਵਧਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
ਚੀਨੀ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੀ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਖੋਜ
2024 ਵਿੱਚ, ਚੀਨੀ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਠੋਸ ਬਾਲਣ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਬਾਲਣ ਸਿਰਫ 30 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਆਪਣੀ ਤਾਕਤ ਗੁਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਦਾ ਠੋਸ ਬਾਲਣ 100 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਲਈ ਸਥਿਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਨੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਏਜੰਸੀਆਂ ਵਿੱਚ ਚਿੰਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਬਾਲਣ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇੰਨਾ ਨਾਜ਼ੁਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲਾਂਚ ਦੌਰਾਨ ਅਸਫਲਤਾ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਅਸਫਲਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਚੇਤਾਵਨੀਆਂ
ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਕਈ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਉਡਾਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਦੀ ਉਮਰ ਅਤੇ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ 'ਤੇ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਨਵੰਬਰ 2023 ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਯੂਐਸ ਮਿੰਟਮੈਨ III ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਨੂੰ ਉਡਾਣ ਦੌਰਾਨ ਤਕਨੀਕੀ ਖਰਾਬੀ ਕਾਰਨ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ, ਯੂਕੇ ਦੀ ਟ੍ਰਾਈਡੈਂਟ II ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਲਾਂਚ ਸਮੇਂ ਅਸਫਲ ਹੋ ਗਈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਨੇ ਠੋਸ ਬਾਲਣ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਦੀ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਟਿਕਾਊਤਾ ਦੀ ਚੁਣੌਤੀ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਵੀ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਸਾਇਣਕ ਬਾਲਣ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਦੇ ਕਾਰਨ। ਇਸ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਆਪਣੀਆਂ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਸਮਰੱਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਨਿਯਮਤ ਟੈਸਟਿੰਗ, ਰੱਖ-ਰਖਾਅ ਅਤੇ ਅਪਗ੍ਰੇਡ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਤਣਾਅ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਜਾਣਨਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ੀਲਤਾ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਦੀ ਹੈ।
