ਬਿਹਾਰ/ਪਟਨਾ: ਮਹਾਨ ਸ਼ਾਸਕ ਸਮਰਾਟ ਅਸ਼ੋਕ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਵਿੱਚ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਮਰਾਟ ਅਸ਼ੋਕ ਮੌਰੀਆ ਵੰਸ਼ ਦਾ ਤੀਜਾ ਸ਼ਾਸਕ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 269 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਤੋਂ 232 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਤੱਕ ਰਾਜ ਕੀਤਾ।
ਅਸ਼ੋਕ ਦਾ ਰਹੱਸਮਈ ਖੂਹ
ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਕਥਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇੱਕ ਰਹੱਸਮਈ ਖੂਹ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਸਮਰਾਟ ਅਸ਼ੋਕ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਹ ਖੂਹ ਜਿਸ ਦੀ ਪਛਾਣ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪਟਨਾ ਦੇ ਅਗਮ ਖੂਹ ਵਜੋਂ ਹੋਈ। ਅਗਮ ਖੂਹ ਬਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਹਨ। ਇਸ ਖੂਹ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਡੂੰਘੇ ਖੂਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ 105 ਫੁੱਟ ਦੱਸੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਉਹ ਖੂਹ ਜੋ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਸੁੱਕਦਾ
ਇਸ ਰਹੱਸਮਈ ਖੂਹ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਮਰਾਟ ਅਸ਼ੋਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਇਹ ਖੂਹ ਪੁੱਟਿਆ ਸੀ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਪਾਣੀ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਸੁੱਕਦਾ। ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕਈ ਅਕਾਲ ਪਏ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਮਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਵੀ ਇਸ ਖੂਹ ਦਾ ਪਾਣੀ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਸੁੱਕਿਆ। ਇਸ ਖੂਹ ਦੀ ਖੋਜ ਇੱਕ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਖੋਜੀ ਲਾਰੈਂਸ ਵੈਡੇਲ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਅਸ਼ੋਕ ਕਾਲ ਦੇ ਖੂਹ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ
ਅਗਮ ਖੂਹ ਸੰਬੰਧੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ ਇਹ ਵੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ ਕਿ ਸਮਰਾਟ ਅਸ਼ੋਕ ਨੇ ਆਪਣੇ 99 ਭਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਖੂਹ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਸਿੰਗਲੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਵਰਣਨ ਦਾ ਕੋਈ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਬੂਤ ਅਜੇ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ ਹੈ।
ਖੂਹ ਦਾ ਧਾਰਮਿਕ ਆਸਥਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧ
ਅਗਮ ਖੂਹ ਮਾਤਾ ਸ਼ੀਤਲਾ ਮੰਦਰ ਦੇ ਵਿਹੜੇ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਸ਼ੀਤਲਾ ਮਾਤਾ ਮੰਦਰ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪਟਨਾ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਮੰਦਰ ਹੈ। ਸ਼ੀਤਲਾ ਮਾਤਾ ਮੰਦਿਰ ਵਿੱਚ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਇੱਥੇ ਜੋ ਵੀ ਇੱਛਾ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਖੂਹ ਦਾ ਪਾਣੀ ਸ਼ੀਤਲਾ ਮਾਤਾ ਦੀ ਪੂਜਾ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਖੂਹ ਬਾਰੇ ਇਹ ਵੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਇਸ ਖੂਹ ਵਿੱਚ ਭੇਟ ਚੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮਨੋਕਾਮਨਾਵਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਖੂਹ ਦਾ ਪਾਣੀ ਸਰੀਰ ਦੀ ਹਰ ਬਿਮਾਰੀ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਅਗਮ ਖੂਹ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ
ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਪ੍ਰੋ. ਆਦਿਤਿਆ ਨਾਰਾਇਣ ਝਾਅ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਮਰਾਟ ਅਸ਼ੋਕ ਬਾਰੇ ਸਿੰਹਲੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਜੋ ਹੈ। ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪਣੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਖ਼ਾਤਰ, ਸਮਰਾਟ ਅਸ਼ੋਕ ਨੇ ਆਪਣੇ 99 ਭਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਖੂਹ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਜਿਸਦੀ ਪਛਾਣ ਪਟਨਾ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮਾਤਾ ਸ਼ੀਤਲਾ ਮੰਦਰ ਦੇ ਵਿਹੜੇ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਅਗਮ ਖੂਹ ਵਜੋਂ ਹੋਈ। ਅਗਮ ਖੂਹ ਬਾਰੇ ਸਾਹਿਤ ਸਮਰਾਟ ਅਸ਼ੋਕ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 400 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਅਸ਼ੋਕ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਜਾਂ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀ ਕੋਈ ਗੱਲ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਹੈ।
"ਅਸ਼ੋਕ ਆਪਣੇ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖਾਂ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੇ ਗਏ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅਗਮ ਖੂਹ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪਰ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੇ ਸਿੰਹਲੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਬਾਰੇ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ਕਿ ਸਮਰਾਟ ਅਸ਼ੋਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਖੂਹ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਲੋਕ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਮਰਾਟ ਅਸ਼ੋਕ ਦੇ ਇਸ ਰੂਪ ਨੂੰ ਜਾਣਦੇ ਹਨ।" - ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਆਦਿਤਿਆ ਨਰਾਇਣ ਝਾਅ, ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ
ਅਗਮ ਖੂਹ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਸਬੂਤ
ਸਮਰਾਟ ਅਸ਼ੋਕ ਦੇ ਜ਼ਾਲਮ ਸ਼ਾਸਕ ਹੋਣ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਬੂਤਾਂ 'ਤੇ ਪ੍ਰੋ. ਆਦਿਤਿਆ ਨਾਰਾਇਣ ਝਾਅ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਗਮ ਖੂਹ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸ਼ੋਕ ਨੇ ਆਪਣੇ 99 ਭਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਇਸ ਖੂਹ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ, ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਸਬੂਤ ਅਜੇ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। 'ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਕਹਾਣੀ' ਅਤੇ ਲੋਕ ਕਥਾ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਅਗਮ ਖੂਹ ਨੂੰ ਇਸ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਾਣਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਵਿਭਾਗ ਕੁਮਹਾਰ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅਗਮ ਖੂਹ ਕਿੰਨਾ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ, ਇਹ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਖੁਦਾਈ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਤਾਂ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਕਿ ਇਹ ਮੌਰੀਆ ਕਾਲ ਦਾ ਇੱਕ ਖੂਹ ਹੈ। ਇਸ ਖੂਹ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਖੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸ਼ੀਤਲਾ ਮਾਤਾ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਪਟਨਾ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਮੰਦਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕਲਿੰਗ ਯੁੱਧ ਕਾਰਨ ਮਨ ਬਦਲਣਾ
ਪ੍ਰੋ. ਆਦਿਤਿਆ ਨਾਰਾਇਣ ਝਾਅ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ "ਸਮਰਾਟ ਅਸ਼ੋਕ ਨੇ ਖੁਦ ਆਪਣੇ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਵਿੱਚ ਹੈ ਕਿ ਕਲਿੰਗ ਯੁੱਧ 261 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਕਲਿੰਗ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਕਤਲੇਆਮ ਹੋਏ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲੱਖਾਂ ਆਮ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਕਲਿੰਗ ਯੁੱਧ ਸਿਰਫ਼ ਦੋ ਰਾਜਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਯੁੱਧ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਪਹਿਲਾ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਸੀ। ਇਸ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅਸ਼ੋਕ ਦਾ ਮਨ ਬਦਲ ਗਿਆ। ਅਜਾਤਸ਼ਤਰੂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਾਪਰਿਆ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਵੈਸ਼ਾਲੀ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਦਾ ਵੀ ਮਨ ਬਦਲ ਗਿਆ ਸੀ। ਸਮਰਾਟ ਅਸ਼ੋਕ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵੀ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਘਟਨਾ ਵਾਪਰੀ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਸਬੂਤ ਅਸ਼ੋਕਵਾਦਨ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।"
ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਣ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ
ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਮਰਾਟ ਅਸ਼ੋਕ ਭਾਰਤੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਮਾਣ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅਪਣਾਈ ਗਈ ਧੰਮ ਦੀ ਨੀਤੀ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਸ਼ਾਂਤੀ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਗੋਂ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭਿਕਸ਼ੂ ਰਾਜਾ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਸਿੰਗਾਲੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਅਸ਼ੋਕ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ
ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਪ੍ਰੋ. ਆਦਿਤਿਆ ਨਾਰਾਇਣ ਝਾਅ ਨੇ ਈਟੀਵੀ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਰੋਤਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਗੱਦੀ 'ਤੇ ਬੈਠਣ ਤੋਂ 8 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਉਹ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਜ਼ਾਲਮ ਸ਼ਾਸਕ ਸੀ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਰੋਤਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਚੰਦਾਸ਼ੋਕ ਜਾਂ ਕਾਮਾਸ਼ੋਕ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰੋ. ਝਾਅ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਅਸ਼ੋਕ ਬਾਰੇ ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਗਏ ਇੱਕ ਬੋਧੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਸਿੰਗਲੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਅਸ਼ੋਕ ਬਾਰੇ ਲਿਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਅਸ਼ੋਕ ਬਾਰੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਸਿੰਗਾਲੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਦੀਪਵੰਸ਼ ਅਤੇ ਮਹਾਵੰਸ਼ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਵਰਣਨ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ।
ਸਮਰਾਟ ਅਸ਼ੋਕ ਦਾ ਰਾਜ
ਬਿਹਾਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਨਮ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ 14 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਨਮ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਚੈਤ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਅਸ਼ਟਮੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਚੈਤਰ ਅਸ਼ਟਮੀ ਨੂੰ ਅਸ਼ੋਕ ਅਸ਼ਟਮੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਮਰਾਟ ਅਸ਼ੋਕ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਅਤੇ ਚੱਕਰਵਰਤੀ ਰਾਜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਮਰਾਟ ਅਸ਼ੋਕ, ਮੌਰੀਆ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਚੰਦਰਗੁਪਤ ਮੌਰੀਆ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਬਿੰਦੂਸਾਰ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ। ਅਸ਼ੋਕ ਦਾ ਜਨਮ 304 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। 269 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਬਿੰਦੂਸਾਰ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਬਿੰਦੂਸਾਰ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਵਜੋਂ ਰਾਜਾ ਬਣਿਆ।
