Danda Yatra Artwork ଅନୁଗୋଳ: ଚାଲିଛି ପାରମ୍ପରିକ ଦଣ୍ଡ ଯାତ୍ରା । ଏଥିପାଇଁ ସକ୍ରିୟ ହୋଇ ପଡିଛନ୍ତି ଅନୁଗୋଳ ଜିଲ୍ଲା ଜରାରପୁର ଗାଁର ଶିଳ୍ପୀ । କାରଣ ଜରାରପୁର ହେଉଛି ଜିଲ୍ଲାର ଏକମାତ୍ର ଗାଁ ଯେଉଁଠି ପୁରୁଷ ପୁରୁଷ ଧରି ହସ୍ତ ଶିଳ୍ପୀମାନେ ମା' କାଳୀଙ୍କ ପରଭା, ମୁଖା ଓ ଚିତ୍ର ପ୍ରସ୍ତୁତ କରନ୍ତି । ଏଥିସହ ଦଣ୍ଡନାଚ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ଡଙ୍ଗା ଠାରୁ ନେଇ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ମୁଖା ତିଆରି କରନ୍ତି । ଜିଲ୍ଲା ତଥା ଜିଲ୍ଲା ବାହାରୁ ଏଠାକୁ ଆସି ଦଣ୍ଡଯାତ୍ରା କମିଟିର କର୍ମକର୍ତ୍ତା ଆବଶ୍ୟକ ଜିନିଷ କିଣି ନେଉଛନ୍ତି ।
ପୁରୁଷ ପୁରୁଷ ଧରି କରିଆସୁଛନ୍ତି ମା' ଦଣ୍ଡ କାଳୀଙ୍କ ପରଭା ଓ ମୁଖା ତିଆରି:
ଅନୁଗୋଳ ବ୍ଲକର ଜରାରପୁର ଗାଁ । ଗାଁଟି ବହୁତ ବଡ଼ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ମାତ୍ର ୫/୬ଟି ମହାପାତ୍ର ପରିବାର ରହୁଛନ୍ତି । ସେମାନେ ପୁରୁଷ ପୁରୁଷ ଧରି ବିଭିନ୍ନ ମୂର୍ତ୍ତି, ମୁଖା ଆଦି ତିଆରି କରି ଜୀବିକା ନିର୍ବାହ କରନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ଚୈତ୍ର ମାସ ଆସିଲେ ସେମାନଙ୍କ ଚାହିଦା ଆହୁରି ବଢିଯାଏ । ଚୈତ୍ର ମାସରେ ଦଣ୍ଡଯାତ୍ରା ଆରମ୍ଭ ହୁଏ । ସେଥିପାଇଁ ମା' ଦଣ୍ଡ କାଳୀଙ୍କ ପରଭା ଓ ମୁଖା ବିଶେଷ ଭାବେ ବିକ୍ରି ହୁଏ । ଏହା ବ୍ୟତୀତ ଦଣ୍ଡ ନାଚରେ ବିଭିନ୍ନ ପୌରାଣିକ ବିଷୟବସ୍ତୁକୁ ନେଇ ଯେଉଁ ନାଟକ ମଞ୍ଚସ୍ଥ ହୁଏ ସେଥିପାଇଁ ଘୋଡା, ବାଘ ଓ ରାଜାରାଣୀଙ୍କ ମୁଖା ଏବଂ ଡଙ୍ଗା ଆଦିର ଆବଶ୍ୟକ ପଡେ । ଜରାରପୁର ଗାଁରେ ଶିଳ୍ପୀମାନେ ଏସବୁ ତିଆରି କରନ୍ତି ।
କେବଳ ଅନୁଗୋଳ ଜିଲ୍ଲା କାହିଁକି ଆଖପାଖ ପଡୋଶୀ ଜିଲ୍ଲାରେ ମଧ୍ୟ ଏଭଳି ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଶିଳ୍ପୀ ନାହାନ୍ତି । ତେଣୁ ଦଣ୍ଡଯାତ୍ରା ଆରମ୍ଭ ହେବା ଦିନ ଠାରୁ ମେରୁ ସଂକ୍ରାନ୍ତି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରାୟ ୧୫ ଦିନ ଏହି ଗାଁରେ ଭିଡ଼ ଲାଗିରହେ । ଗାଁ ଗାଁରେ ଦଣ୍ଡଯାତ୍ରା ହେଉଥିବାରୁ ଏସବୁର ଚାହିଦା ମଧ୍ୟ ଅଧିକ । ଏସମୟରେ ଶିଳ୍ପୀମାନେ ଭଲ ଦୁଇ ପଇସା ରୋଜଗାର କରନ୍ତି ।
୬୦ରୁ ୭୦ ହଜାର ଟଙ୍କା ରୋଜଗାର:
ଏନେଇ ଶିଳ୍ପୀ ରବୀନ୍ଦ୍ର ମହାପାତ୍ର କହିଛନ୍ତି, "କାହିଁ କେଉଁ ପୁରୁଷରୁ ଆମେ ଦଣ୍ଡନାଚ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ମୁଖା ଠାକୁରାଣୀ ପରଭା ଆଦି ତିଆରି କରୁଛୁ । ମୋ ଜେଜେବାପା ଓ ତାଙ୍କ ଜେଜେବାପାମାନେ ଏହା କରୁଥିଲେ । ପରିବାରର ପରମ୍ପରା ଅନୁଯାୟୀ ଏହା କରୁଛୁ ।" ସେହିପରି ମୋହନ ମହାପାତ୍ର କହିଛନ୍ତି, "ବର୍ଷକ ଥରେ ଏହି କାମ କରୁ । ପୁରୁଷାନୁକ୍ରମେ ଆମେ ଏହା କରି ଆସୁଛୁ । ଏବେ ୭ଟି ପରିବାର ଏବେ ଏହି କାମ କରୁଛୁ । ଯାହା ବାବଦକୁ ପରିବାର ପିଛା ୬୦ରୁ ୭୦ ହଜାର ଟଙ୍କା ରୋଜଗାର ହେଉଛି ।"
ପୁରୁଷଙ୍କୁ ସାହଯ୍ୟ କରନ୍ତି ମହିଳା:
ଦଣ୍ଡଯାତ୍ରା ଆମର ପ୍ରାଚୀନ ପରମ୍ପରାର ଏକ ନିଦର୍ଶନ । ତେଣୁଜରାରପୁର ଗାଁର ଏହି ଚିତ୍ରଶିଳ୍ପୀମାନେ ଏହି ପରମ୍ପରା ସହିତ ଜଡିତ ଅଛନ୍ତି । କାରଣ ମା' କାଳୀଙ୍କ ପରଭା ତିଆରି ଶେଷ ହେବା ପରେ ନିଜ ଘରେ ସେହି ପରଭାକୁ ଧୂପ, ଦୀପ, ଝୁଣା ଦେଇ ବିଧି ଅନୁସାରେ ପୂଜାର୍ଚନା କରିବା ପରେ ହିଁ ବିକ୍ରି କରନ୍ତି । ଏମିତି ପ୍ରଥା ସେମାନଙ୍କ ପୂର୍ବ ପୁରୁଷରୁ ଚାଲି ଆସିଛି । ଏବେ ଜରାରପୁର ଗାଁକୁ ଗଲେ ଏହି ଶିଳ୍ପୀମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ତିଆରି ହୋଇଥିବା ମାଳମାଳ ପରଭା ଓ ମୁଖା ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁଛି । ଶିଳ୍ପୀମାନେ ନିଜ କାମରେ ବ୍ୟସ୍ତ ରହୁଛନ୍ତି । କିଏ ତୁଳି ଧରି ରଙ୍ଗ ମାରୁଚି ତ ଆଉ କିଏ ଶେଷ ହୋଇଥିବା ପରଭାକୁ ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା କରୁଛି । ଆଉ କିଛିଦିନ ପରେ ଦଣ୍ଡ ଯାତ୍ରା ଶେଷ ହୋଇଯିବ । ତେଣୁ ବିଭିନ୍ନ ଦଣ୍ଡଯାତ୍ରା କମିଟି ଯାହା ନେବା ପାଇଁ ଅଗ୍ରୀମ ରାଶି ଦେଇଛନ୍ତି ସେମାନଙ୍କୁ ଯଥା ସମୟରେ ଦେବା ପାଇଁ ଲାଗି ପଡିଛନ୍ତି ଶିଳ୍ପୀମାନେ। ଖାଲି ପୁରୁଷ ନୁହଁନ୍ତି ମହିଳା ମାନେ ମଧ୍ୟ ଏହି କାମରେ ବ୍ୟସ୍ତ ରୁହନ୍ତି ।
ଏହା ମଧ୍ୟ ପଢ଼ନ୍ତୁ... ବୁଢ଼ୀ ଠାକୁରାଣୀ ଯାତ୍ରାରେ 'ଧର୍ମଝଣ୍ଡା', କାହିଁକି ମହିଳା କରନ୍ତି ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା ? ଏଣିକି ଦଣ୍ଡନାଚରେ ପ୍ରଦର୍ଶିତ ହେବନି ଅଶ୍ଲୀଳତା, ପୌରାଣିକ କଥାବସ୍ତୁକୁ ଗୁରୁତ୍ବ |
ପାରମ୍ପରିକ କଳାକୃତିକୁ ବଞ୍ଚାଇ ରଖିଛନ୍ତି:
ଏନେଇ ସୁନିତା ମହାପାତ୍ର କହିଛନ୍ତି, "କେବଳ ପରୁଷ ନୁହେଁ ମହିଳା ଓ ପିଲାମାନେ ମଧ୍ୟ ଏହି କାମରେ ସାହାଯ୍ୟ କରନ୍ତି । ବିକ୍ରି ଅନୁଯାୟୀ ଲାଭ ପାଉଛୁ । ଘୋଡା, ବାଘ ଓ ରାଜାରାଣୀଙ୍କ ମୁଖା ଏବଂ ଡଙ୍ଗା ଆଦିର ସେମାନେ ତିଆରି କରନ୍ତି । ସେହିଭଳି ଗୌରୀ ମହାପାତ୍ର କହିଛନ୍ତି" ଆମେ ଆମର ପାରମ୍ପରିକ କଳାକୃତିକୁ ବଞ୍ଚାଇ ରଖିଛୁ । ଯାହା ମିଳୁଛି ସେଥିରେ ନିଜ ପରିବାର ପ୍ରତିପୋଷଣ ହୋଇ ପାରୁଛି । କିଛି ସରକାରୀ ସୁବିଧା ମିଳିଲେ ଆହୁରି ଅଧିକ କରିପାରନ୍ତୁ ।"
ତେବେ ଜରାରପୁର ଗାଁର ଏହି ହାତଗଣତି କେତେଜଣ ଶିଳ୍ପୀ ନିଜର ଜୀବିକା ବଞ୍ଚାଇ ରଖିବା ସହ ଦଣ୍ଡ ଭଳି ପ୍ରାଚୀନ ପରମ୍ପରା ସହ ଜଡିତ ରହିଛନ୍ତି । ନଚେତ ମା' କାଳୀଙ୍କ ପରଭାଟିଏ ପାଇବାକୁ ବହୁତ ଅସୁବିଧା ହୋଇପାରନ୍ତି ।
ଇଟିଭି ଭାରତ, ଅନୁଗୋଳ
