World Heritage Day 2025: जागतिक वारसा दिन (जागतिक वारसा दिन २०२५), ज्याला आंतरराष्ट्रीय स्मारक आणि स्थळ दिन (IDMS) म्हणूनही ओळखले जाते, हा दिवस दरवर्षी 18 एप्रिल रोजी साजरा केला जातो. व्यक्ती आणि स्थानिक समुदायांना त्यांचा सांस्कृतिक वारसा जपण्यासाठी प्रोत्साहित करणे हा यामागील उद्देश आहे. स्मारकांच्या जतनाव्यतिरिक्त, हा दिवस सांस्कृतिक संपत्तीच्या विविधतेबद्दल आणि नाजूकपणाबद्दल जनजागृती करण्याचा प्रयत्न करतो.
जागतिक वारसा दिनाची सुरुवात 1982 मध्ये ICOMOS (इंटरनॅशनल कौन्सिल ऑन मोन्युमेंट्स अँड साइट्स) ने केली. नंतर, 1983 मध्ये, युनेस्कोने अधिकृतपणे ते स्वीकारले. दरवर्षी, ICOMOS या दिवसासाठी एक खास थीम ठरवते. त्या थीमवर आधारित, लोक आणि गट वारसा साजरा करण्यासाठी आणि त्याचे संरक्षण करण्यासाठी जगभरात कार्यक्रम आणि उपक्रम आयोजित करतात.
- या वर्षीची थीम: "आपत्ती आणि संघर्षांमुळे धोक्यात आलेला वारसा: ICOMOS च्या 60 वर्षांच्या कृतींमधून तयारी आणि शिक्षण" ही जागतिक वारसा दिनाची यंदाची थीम आहे. ही थीम आपल्याला आठवण करून देते की आपला भूतकाळ जपणे हे आपल्या भविष्याचे रक्षण करण्याची गुरुकिल्ली आहे.
- जागतिक वारसा दिनाचे महत्त्व: जागतिक वारसा दिन स्थानिक समुदायांना आणि लोकांना त्यांच्या जीवनात सांस्कृतिक वारशाचे महत्त्व जाणून घेण्यास प्रोत्साहित करण्यासाठी साजरा केला जातो. सांस्कृतिक वारशाची विविधता आणि संवेदनशीलता आणि त्यांचे जतन करण्याच्या प्रयत्नांबद्दल जागरूकता पसरवणे हे त्याचे उद्दिष्ट आहे. जागतिक वारसा दिन साजरा करण्यामागील कल्पना म्हणजे वेगवेगळ्या भौगोलिक प्रदेशातील लोक एकमेकांना भेटावेत आणि त्यांच्या इतिहास, वारसा आणि परंपरांबद्दल माहिती सामायिक करावी. हे विविध समाजातील लोकांना एकमेकांबद्दल अधिक जाणून घेण्यास मदत करते आणि शेवटी सह-निवासाला प्रोत्साहन देते. युनेस्कोच्या भागीदारीत आंतरराष्ट्रीय स्मारके आणि स्थळे परिषद जगभरात नेत्रदीपक उत्सव आयोजित करते जिथे प्रवास आणि इतिहासात रस असलेले लोक अशा कार्यक्रमांमध्ये सहभागी होतात.
जगभरातील देशांच्या भूतकाळाचे, संस्कृतीचे आणि कलांचे पुरावे जतन करण्याच्या उद्देशाने हा दिवस साजरा केला जातो. याशिवाय, या वारशांना जगात प्रसिद्ध करून, सांस्कृतिक एकता आणि पर्यटनाला देखील चालना दिली जाते. जरी अनेक प्रकारचे वारसा जगभर प्रसिद्ध असले तरी, भारत अशा ऐतिहासिक, नैसर्गिक आणि सांस्कृतिक वारशांनी समृद्ध आहे. भारतात सध्या 43 जागतिक वारसा स्थळे आहेत. त्यापैकी 35 सांस्कृतिक महत्त्वाचे आहेत, सात नैसर्गिक सौंदर्याचे आहेत आणि एक मिश्र नैसर्गिक सौंदर्याचे आहे. त्यांची नावे खालीलप्रमाणे आहेत.
- आग्रा किल्ला
- अजिंठा लेणी
- बिहारमधील नालंदा येथील नालंदा महाविहाराचे पुरातत्वीय स्थळ
- सांची येथील बौद्ध स्मारक
- चंपानेर-पावागड पुरातत्व उद्यान
- छत्रपती शिवाजी टर्मिनस (पूर्वीचे व्हिक्टोरिया टर्मिनस)
- गोव्यातील चर्च आणि कॉन्व्हेंट्स
- धोलावीरा: एक हड़प्पा शहर
- एलिफंटा लेणी
- वेरूळ लेणी
- फतेहपूर सिक्री
- महान जिवंत चोल मंदिर
- हम्पी येथील स्मारकांचा समूह
- महाबलीपुरम येथील स्मारकांचा समूह
- पट्टाडकल येथील स्मारकांचा समूह
- राजस्थानातील डोंगरी किल्ले
- ऐतिहासिक अहमदाबाद शहर
- हुमायूनचा मकबरा, दिल्ली
- जयपूर शहर, राजस्थान
- काकतीय रुद्रेश्वर (रामप्पा) मंदिर, तेलंगाना
- खजुराहो स्मारकांचा समूह
- बोधगयामधील महाबोधी मंदिर परिसर
- मोईदाम - अहोम राजवंशाची ढिगारा-दफन पद्धत
- भारतातील पर्वतीय रेल्वे
- कुतुबमिनार आणि त्याची स्मारके, दिल्ली
- राणी-की-वाव (राणीची पायरी) पाटण, गुजरात
- लाल किल्ला परिसर
- भीमबेटका येथील खडकातील आश्रयस्थान
- होयसळांच्या पवित्र गट
- शांतिनिकेतन
- सूर्य मंदिर, कोणार्क
- ताजमहाल
- ले कॉर्बुझियर यांचे स्थापत्य कार्य, आधुनिक चळवळीतील एक उत्कृष्ट योगदान
- जंतर मंतर, जयपूर
- मुंबईतील व्हिक्टोरियन गॉथिक आणि आर्ट डेको ग्रुप्स
नैसर्गिक
- ग्रेट हिमालयीन राष्ट्रीय उद्यान संवर्धन क्षेत्र
- काझीरंगा राष्ट्रीय उद्यान
- केवलादेव राष्ट्रीय उद्यान
- मानस वन्यजीव अभयारण्य
- नंदा देवी आणि व्हॅली ऑफ फ्लॉवर्स राष्ट्रीय उद्यान
- सुंदरबन राष्ट्रीय उद्यान
- पश्चिम घाट
मिश्र 1
कांचनजंगा राष्ट्रीय उद्यान
