धक्कादायक! मानवी मेंदूत जमा होतंय प्लास्टिक; तज्ञांचा खुलासा

मानवी मेंदूमध्ये प्लास्टिक आढळल्याची धक्कादायक माहिती पुढं आली आहे. न्यू मेस्किको विद्यापीठाच्या आरोग्य विज्ञान संस्थेच्या संशोधकानी हा अभ्यास केला.वाचा सविस्तर.,

• लेखक: काजल गणवीर

Microplastics Found in Human Brain: आपल्यापैकी सर्वांना माहिती आहे की प्लास्टिक आपल्या आरोग्यासाठी अत्यंत धोकादायक आहे. प्लास्टिक हा एक असा घटक आहे, जो कधीही नष्ट होत नाही. इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ सायन्सच्या अहवालानुसार 3.4 दशलक्ष टन म्हणजेच 340 कोटी किलो प्लास्टिकचा कचरा एकट्या भारतात तयार होतो. परंतु, यापेक्षाही धक्कादायक बाब म्हणजे प्लास्टिकचे कण केवळ आपल्या सभोवताली परिसर, पाणी, अन्न, हवेतच नाही तर चक्क मानवी मेंदू पर्यंत देखील पोहचले आहेत. नुकत्याच केलेल्या एक संशोधनातून हे स्पष्ट झालं आहे. मानवी मेंदूत प्लास्टिकचे कण आढळल्यानं वैज्ञानिकांनी आश्चर्यव्यक्त केलं.

मानवी मेंदूत प्लास्टिक (https://hsc.unm.edu/news/2025/_media/41591_2024_article_3453.pdf)

• संशोधन काय सांगतो: न्यू मेक्सिको विद्यापीठातील आरोग्य विज्ञान संस्थेच्या संशोधकांना यकृत, मूत्रपिंड, प्लेसेंटा तसंच इतर अवयवांच्या तुलनेत मानवी मेंदमध्ये लक्षणीयरीत्या मायक्रोप्लास्टिक्स आढळले आहेत. गेल्या आठ वर्षात मानवी मेंदूमध्ये प्लास्टिक जमा होण्याचे प्रमाण 50 टक्के वाढले आहे. युनिव्हर्सिटी ऑफ न्यू मेस्किको हेल्थ सायन्सच्या संशोधकांना देखील मानवी मेंदूमध्ये मायक्रोप्लास्टिक आढळून आले आहे. त्याचबरोबर नेचर मेडिसिनमध्ये प्रकाशित झालेल्या एका नवीन अभ्यासात देखील मानवी मेंदूमध्ये यकृत आणि मूत्रपिंडापेक्षा जास्त प्रमाणात प्लास्टिक आढळून आले.

मानवी मेंदूत प्लास्टिक (https://hsc.unm.edu/news/2025/_media/41591_2024_article_3453.pdf)

• अभ्यासामध्ये काय आढळलं: यूएनएम कॉलेज फार्मसीमधील डिस्टिंग्विश्ड आणि रीजंट्स प्रोफसर टॉक्सिकोलॉजिस्ट मॅथ्यू मॅम्पेन यांच्या नेतृत्वात हा अभ्यास करण्यात आला. यात संशोधकांनी 2016 मधील शवविच्छेदनासाठी गोळा केलेल्या मृत शरीरातील मेंदूच्या नमुन्यांची तुलना 2024 मध्ये गोळा केलेल्या शवविच्छेदन मेंदूच्या नमुन्याशी केली. यात असं आढळून आलं की, आठ वर्षात मानवी मेंदूमध्ये प्लास्टिक जमा होण्याचे प्रमाण 50 वाढले आहे. यकृत आणि मूत्रपिंडपेक्षा मृत शरीराच्या मेंदूमध्ये 30 पट जास्त नॅनो प्लाटिकचा समावेश होता. मेंदूच्या धमन्या तसंच नसांमध्ये हे प्लास्टिकचं कण इतके बारीक होते की, डोळ्यांना देखील दिसू शकत नव्हते. विशेष म्हणजे डिमेंशिया आजारनं ग्रस्त असलेल्या लोकांच्या मेंदूमध्ये इतरांपेक्षा 10 पट जास्त प्लास्टिक आढळून आलं.

डॉ. प्रवीण नवखरे (CANVA)

• डिमेंशिया म्हणजे काय तुम्हाला माहिती आहे काय? डिमेंशिया हा मेंदूशी संबंधित आजार आहे. मेंदूच्या काही भागातील बदलांमुळे डिमेंशिया होतो. ज्यामुळे न्यूरॉन्स आणि त्यांचे कनेक्शन योग्यरित्या काम करणे थांबवतात. डिमेंशियामध्ये विचार करण्याची क्षमता, लक्षात ठेवणे आणि तर्क लावण्याची क्षमता कमी होते. डिमेंशिया असलेले काही लोक त्यांच्या भावनांवर नियंत्रण ठेवू शकत नाही. मेंदूतील निरोगी न्यूरॉन्स काम करणे थांबवतात किंवा मेंदूच्या पेशींशी संपर्क तुटतो तेव्हा डिमेंशियाची चिन्ह आणि लक्षणं दिसू लागतात.

• डिमेंशियाची लक्षणं
• स्मरणशक्ती कमी होणे
• बोलण्यात, समजण्यात तसंच विचार व्यक्त करण्यात समस्या
• ओळखीच्या परिसरात हरवणे किंवा भटकणे
• पैसे हाताळण्यात अडचण
• दैनंदिन कामे करण्यात जास्त वेळ घेणे
• प्रश्नांची पुनरावृत्ती
• इतरांच्या भावनांची पर्वा नसणे
• मानसिक संतुलन बिघडणे

मानवी मेंदूत प्लास्टिक (https://hsc.unm.edu/news/2025/_media/41591_2024_article_3453.pdf)

• तुम्हाला हे माहिती आहे काय?
• दर आठवड्यात 1769 मायक्रोप्लास्टिक शरीरात जातात: अमेरिकेच्या प्लास्टिक ओशन एनजीओच्या मते, आठवड्यात केवळ पिण्याच्या पाण्याच्या माध्यमातून 1769 मायक्रोप्लास्टिकचे कण शरीरात जातात. तसंच दरवर्षी लोक 39,000 ते 52,000 मायक्रोप्लास्टिकचे कण गिळतात असं एन्व्हायर्नमेंटल सायन्स अॅंड टेक्नॉलॉजी जर्नलमधील एका संशोधनात स्पष्ट झालंय.

डॉ. रेणुका माइंदे (CANVA)

• मायक्रोप्लास्टिक्स मेंदूत कसे जातात? मायक्रोप्लास्टिकचे 200 नॅनोमीटरपेक्षा लहान कण असतात. जे मानवी केसांच्या रुंदीपेक्षा कमी असतात. हे सूक्ष्म कण तोंड, नाक आणि त्वचेद्वारे शरीरात प्रवेश करू शकतात. मायक्रोप्लास्टिक शरीरात जाण्याचा सर्वात सामान्य मार्ग पॅक्ड अन्न, पाणी बॉटल, प्लास्टिक कंटेनरमध्ये ठेवलेल्या अन्न आहे.

• मायक्रोप्लास्टिकमुळे मानवी अवयवांवर होणारा परिणाम: मायक्रोप्लास्टिकचे मानवी आरोग्यावर गंभीर परिणाम होवू शकतात. जसे की,

मानवी मेंदूत प्लास्टिक (CANVA)

• पुरुषांच्या प्रजनन क्षमतेवर परिणाम
• कर्करोग
• चयापचय विकार
• मेंदूवर परिणाम
• हृदय आणि रक्तवाहिन्यासंबंधित आजार
• स्ट्रोक
• श्वसन समस्या
• यकृत आण किडनी

मानवी मेंदूत प्लास्टिक (CANVA)

• आपल्या वस्तूंद्वारे शरीरात प्रवेश करतो मायक्रोप्लास्टिक
• बिअर
• प्लास्टिक पाणी बॉटल
• हवा
• पाण्याचा नळ
• साखर
• साबण
• टूथपेस्ट
• लिपस्टिक आणि लिपबाम
• सी फूड
• पॅकेजिंग फूड कंटेनर

(डिस्क्लेमर: ही सामान्य माहिती केवळ वाचनासाठी दिलेली आहे. ईटीव्ही भारत या माहितीच्या वैज्ञानिक मान्यतेबाबत कोणतीही पुष्टी करत नाही. अधिक माहितीसाठी डॉक्टरांकडून सल्ला घ्यावा.)

संदर्भ

https://hsc.unm.edu/news/2025/_media/41591_2024_article_3453.pdf

https://www.nia.nih.gov/health/alzheimers-and-dementia/what-dementia-symptoms-types-and-diagnosis

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/39901044/

https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9819327/

हेही वाचा