હૈદરાબાદ: શારદીય નવરાત્રીએ શક્તિ, ભક્તિ અને અગ્નિની મહાન પૂજાનો તહેવાર છે. સમગ્ર નવરાત્રિના સમયગાળા દરમિયાન, રેસીપી ( navratri food recipes ) બનાવતી વખતે રસોડું સંપૂર્ણપણે સ્વચ્છ અને શુદ્ધ હોવું જોઈએ તેનું ખાસ ધ્યાન રાખવું જોઈએ. ઉપયોગમાં લેવાતા વાસણો સંપૂર્ણપણે સ્વચ્છ હોવા (Best Navratri vrat food and recipes) જોઈએ. વ્રત તોડતા પહેલા દેવી માતાને ભોગ ચઢાવવા જોઈએ. આ ભોગ ચૌકીમાં દેવીને શુદ્ધ હૃદયથી શ્રદ્ધા સાથે અર્પણ કરવો જોઈએ.
ઉપવાસ રેસીપી: ચાલો જાણીએ નવરાત્રિના બાકીના દિવસોમાં માતા દુર્ગાને કયો ખોરાક ચડાવવો જોઈએ. નવરાત્રિના ત્રીજા દિવસે માતા ચંદ્રઘંટાને દૂધની બનાવટો જેવી કે, મખાનાની ખીર, ચોખાની ખીર, તલની ખીર, સફેદ તલની ખીર તૈયાર કરવામાં આવે છે. ઉપવાસ કે ઉપવાસમાં પણ છાશ, દૂધ અને દહીંનો ઉપયોગ કરે છે. આ દિવસે આપણે કાકડીમાંથી બનાવેલા રાયતાનો પણ ઉપયોગ કરીએ છીએ.
શારદીય નવરાત્રી વ્રત: નવરાત્રીના ચોથા દિવસે દેવી કુષ્માંડાની પૂજા કરવામાં આવે છે. આ દિવસે વ્રતધારકો કોળામાંથી બનાવેલ સાત્વિક ભોજન સમારંભ, ગોળની ખીર, ગોળની શાક અને ગોળનો રસ પીવાથી ચોક્કસ લાભ મેળવે છે. તમામ ગુણો ધરાવતી સાબુદાણાની ખીચડી પણ શરીર માટે ફાયદાકારક છે. નવરાત્રીના પાંચમા દિવસે સ્કંદમાતાને શ્રેષ્ઠ ગુણવત્તાના કેળા અર્પણ કરવામાં આવે છે. આ દિવસે કાચા કેળાની ખીર, કાચા કેળાની ખીર, કાચા કેળાની ખીચડી તેમજ પાકેલા કેળાનો રસ, પાકેલા કેળાના ફળનું સલાડ અને દૂધ કેળાનું મિશ્રણ ઉપવાસ કરનારાઓ માટે શુભ માનવામાં આવે છે. ઉપવાસ કરીને ફ્રુટ સલાડ પણ લઈ શકાય છે.
નવરાત્રીનો છઠ્ઠો દિવસ: આ દિવસે માતાના કાત્યાયની સ્વરૂપની પૂજા કરવામાં આવે છે. કાત્યાયની માતાને મધ અને ગોળ અર્પણ કરવામાં આવે છે. આ દિવસે ઉપવાસીઓએ ગોળની ખીર, ગોળમાંથી બનેલી મીઠાઈઓ, લાડુ, ગોળ, તલ અને ગોળનું સેવન કરવું જોઈએ. કાલરાત્રિ માતાની પૂજા નવરાત્રીના સાતમા દિવસે નિશાકાળ દરમિયાન કરવામાં આવે છે. ગોળ અને નાળિયેર ચઢાવવામાં આવે છે. નારિયેળ બરફી, નારિયેળના લાડુ, નારિયેળની વાનગીઓ, નારિયેળની ચટણીનું સેવન ઉપવાસ કરનારા ભક્તોએ સાત્વિક સ્વરૂપે કરવું જોઈએ.
નવરાત્રીના આઠમો દિવસ: આઠમાં દિવસે મહાગૌરીના રૂપમાં માતાની પૂજા કરવામાં આવે છે. મહાઅષ્ટમીને દુર્ગા અષ્ટમી તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. આ શુભ સિદ્ધિઓનો પર્વ છે. અષ્ટમીના દિવસે હવન દ્વારા શક્તિ અને શક્તિ પ્રાપ્ત થાય છે. અષ્ટમીના શુભ દિવસે વ્રતની સાથે નારિયેળની મીઠાઈ, નારિયેળનો ભોગ, ફળ અને ફૂલ લેવા જોઈએ. નવરાત્રીના નવમા દિવસે માતાની સિદ્ધિદાત્રીના રૂપમાં પૂજા કરવામાં આવે છે. આ દિવસે તલ અને નારિયેળની પૂજા કરવાનો દિવસ છે. આજનો દિવસ તલના લાડુ, તલની મીઠાઈઓ અને નારિયેળની વસ્તુઓ લેવાનો છે. તેની સાથે કેળા, સફરજન, નાસપતી, અનાનસ પણ સંતુલિત માત્રામાં લેવા જોઈએ.
નવરાચત્રિ દરમિયાન કાળજી: નવરાત્રિના પવિત્ર તહેવારમાં વિશેષ ધ્યાન રાખવું જોઈએ કે, વ્રત પૂર્ણ થયા બાદ ઉપવાસ કરનાર વ્યક્તિએ વધુ પડતી વસ્તુઓ ન લેવી જોઈએ કે વસ્તુઓ ઓછી માત્રામાં લેવી જોઈએ નહીં. એક સાથે ઘણી બધી મીઠી વસ્તુઓ ન લો. લાંબા સમય સુધી ભૂખ્યા રહેવાથી બચવાનો પણ પ્રયાસ કરવો જોઈએ. નવરાત્રિની સાધના એ શરીરને ગરમ કરવાની સાધના છે. આના દ્વારા શરીરમાં નવી ઉર્જા, નવી શક્તિ, નવી શક્તિઓનો સંચાર થાય છે. તેથી સમય ચક્રને ધ્યાનમાં રાખીને ખોરાક સંતુલિત અને આદર્શ હોવો જોઈએ.
ઉપવાસનો આહા: પોષણ અને આહારશાસ્ત્રી ડૉ. દિવ્યા શર્મા જણાવે છે કે, વ્રત દરમિયાન વધુ માખણ કે, ઘી તેલથી બનેલા આહારનું સેવન ટાળવું જોઈએ. પકોડાને બદલે ઓછા તેલ કે, ઘીમાં બનાવેલા ચીલા કે, પરાઠા ખાવાથી વધુ ફાયદો થાય છે. આ સિવાય મોરધન ખીચડી કે, સાબુદાણામાં બટાકાની જગ્યાએ અન્ય શાકભાજીનો ઉપયોગ પણ સ્વાસ્થ્ય માટે વધુ ફાયદાકારક છે.
ઉપવાસ દરમિયાન આહાર: ડૉ. દિવ્યા શર્મા જણાવે છે કે, જે લોકો ઉપવાસ દરમિયાન દિવસમાં એક વખત ભોજન લે છે તેમણે રાત્રે થોડું વહેલું ખાવું જોઈએ. દિવસભર કંઈ ન ખાધા પછી, જ્યારે કોઈ વ્યક્તિ મોડી સાંજે અથવા રાત્રે ખાય છે, ત્યારે ખોરાકને પચવામાં સમસ્યા થઈ શકે છે. આ સિવાય ઉપવાસ દરમિયાન હળવો અને પૌષ્ટિક આહાર લેવો વધુ સારું છે.
