હૈદરાબાદ: તણાવથી ભરેલી આ જીંદગીમાં લોકો રોજબરોજના કામો વચ્ચે ઘણીવાર વસ્તુઓ ભૂલી જવા લાગે છે. વાહન ચલાવવું, અચાનક રસ્તો ભૂલી જવું, ખરીદી કરવી અને પછી પૈસા રાખવા, આ બધા લક્ષણો યાદશક્તિની નબળાઈ (World alzheimers Day) દર્શાવે છે. આ બધા અલ્ઝાઈમરના લક્ષણો (Alzheimers symptoms) હોઈ શકે છે. નિષ્ણાત ડૉ.મનસ્વી ગૌતમના મતે જો કોઈ વ્યક્તિ એક જ પ્રશ્ન વારંવાર પૂછે તો તે સારી રીતે જાણકાર જગ્યાએ પણ ખોવાઈ જાય છે, તે જ્યાં મળે છે તે લોકો અને સ્થળ વિશે તે મૂંઝવણમાં રહે છે, પોતાની જાતની યોગ્ય રીતે સંભાળ રાખી શકતો નથી, તો યાદશક્તિનો આ રોગ ગંભીરતા સૂચવે છે. વિશ્વ અલ્ઝાઈમર
અલ્ઝાઈમરના પરિબળો: ડૉક્ટર મનસ્વી ગૌતમ કહે છે કે, ઘણીવાર માથામાં ઈજા, થાઈરોઈડની સમસ્યા, શરીરમાં પ્રવાહીની અછત, પૌષ્ટિક ખોરાક ન ખાવા, વધુ પડતા તણાવમાં રહેવું, ડિપ્રેશન, દવાઓની આડ અસરોના પરિણામે જોવા મળે છે. દવાઓની ખોટી અસર, મગજ અને વિચાર શક્તિ પર પણ અસર થાય છે અને પછી તે રોગનું સ્વરૂપ લે છે.
ભાવનાત્મક સમસ્યાઓ: વૃદ્ધોમાં કેટલીક ભાવનાત્મક સમસ્યાઓ ગંભીર મેમરી સમસ્યાઓનું કારણ બની શકે છે. આ સમસ્યાઓ એવા લોકોમાં વધી શકે છે જેઓ ઉદાસી, એકલતા, બેચેન અથવા કંટાળો અનુભવતા હોવાની ચિંતા કરે છે. આવી સ્થિતિમાં સક્રિય રહેવાથી, વધુ મિત્રોને મળવાથી અને નવી આદતો શીખવાથી પણ આ સમસ્યામાંથી છુટકારો મેળવી શકાય છે. તેમજ જો સમયસર ડોક્ટરની સલાહ લેવામાં આવે તો ભુલવાની સમસ્યાને જલ્દી દૂર કરી શકાય છે.
લક્ષણોને તરત ઓળખો: અલ્ઝાઈમર રોગના લક્ષણો ધીમે ધીમે શરૂ થાય છે અને સમય જતાં વધુ ખરાબ થાય છે. આવું એટલા માટે થાય છે કારણ કે, મગજમાં સેલ સિસ્ટમમાં થતા ફેરફારોને કારણે મગજના ઘણા કોષો મૃત્યુ પામે છે. શરૂઆતમાં સામાન્ય ભુલભુલામણી હોઈ શકે છે, પરંતુ સમયની સાથે અલ્ઝાઈમરના દર્દીઓને સ્પષ્ટ રીતે વિચારવું મુશ્કેલ બને છે. શોપિંગ, ડ્રાઇવિંગ, રસોઈ અને વાત કરવા જેવી રોજિંદી આદતોમાં મુશ્કેલી પડે છે અને દર્દીને કોઈની મદદ લેવી પડી શકે છે. જો તમે અલ્ઝાઈમર રોગના પ્રારંભિક અથવા મધ્યમ તબક્કામાં છો, તો દવાઓ મદદ કરી શકે છે. તે પરિસ્થિતિને નિયંત્રિત કરે છે. જો તમે બેચેન, હતાશ અથવા ઊંઘમાં મુશ્કેલી અનુભવતા હો, તો તમે દવાઓની મદદ મેળવી શકો છો.
મલ્ટી ઇન્ફાર્ક્ટ ડિમેન્શિયા: ઘણા લોકોએ મલ્ટી ઇન્ફાર્ક્ટ ડિમેન્શિયા વિશે સાંભળ્યું નથી. આ તબીબી સ્થિતિ પણ અલ્ઝાઈમર રોગ જેવી ગંભીર તબીબી સ્થિતિ છે. જેના કારણે સમસ્યાઓ પણ ઉભી થાય છે. અલ્ઝાઈમર રોગથી વિપરીત, મગજમાં નાના આઘાત અથવા મગજને રક્ત પુરવઠામાં ફેરફારને કારણે યાદશક્તિમાં ઘટાડો થાય છે, જેનાથી મૂંઝવણ થાય છે. જો આ સમય દરમિયાન આઘાત નિયંત્રણમાં આવે છે, તો તમે વધુ સારા થઈ શકો છો અથવા લાંબા સમય સુધી એ જ સ્થિતિમાં રહી શકો છો. તમારા હાઈ બ્લડ પ્રેશરની સારી કાળજી લેવાથી તમને આ રોગ થવાની શક્યતા ઓછી થઈ શકે છે.
ઇન્દ્રિયોને અસર થાય છે: અલ્ઝાઇમર રોગ ઇન્દ્રિયો અકબંધ હોય ત્યારે પણ વ્યક્તિની જોવાની, સાંભળવાની, સ્વાદ લેવાની, અનુભવવાની કે ગંધ લેવાની ક્ષમતામાં ફેરફાર લાવી શકે છે. આવી વ્યક્તિની સમયાંતરે ચિકિત્સક દ્વારા તપાસ કરાવવી જોઈએ. તેને શ્રવણ સાધન અથવા સારવારના અન્ય માધ્યમો વડે સુધારી શકાય છે. તેવી જ રીતે, આંખની સમસ્યાવાળા લોકો તેમની જોવાની ક્ષમતામાં ઘણા ફેરફારો અનુભવી શકે છે. ઉદાહરણ તરીકે, દૃશ્યમાન છબીઓને સમજવાની ક્ષમતા ઘટી શકે છે. જો કે તેમની આંખોમાં કોઈ શારીરિક વિકૃતિ નથી, પરંતુ તેમના મગજમાં થતા ફેરફારોને કારણે પીડિત વ્યક્તિ દેખાતી વસ્તુઓને બરાબર સમજી શકતી નથી. તેમની ધારણા અને ઊંડાણની લાગણી પણ બદલાઈ શકે છે. આ ફેરફારોને કારણે ઘણી વખત જોખમ વધી જાય છે.
આવી સારવાર હોવી જોઈએઃ ડૉ. મનસ્વી ગૌતમ કહે છે કે, આવી વ્યક્તિને જોવામાં મદદ કરવા માટે, વ્યક્તિએ ફ્લોર અને દિવાલો વચ્ચેના રંગોના સંતુલનનું ધ્યાન રાખવું પડશે. જો ફ્લોર ડાર્ક કલરનું હોય તો દર્દી માટે તે સરળ છે. પ્લેટ અને સાદડીઓ સરળતાથી ઓળખી શકાય તે માટે વિવિધ રંગોની હોવી જોઈએ. સીડીના ખૂણા પર ચળકતી નળ હોવી જોઈએ જેથી કરીને ફેરફાર સ્પષ્ટપણે પ્રદર્શિત થાય. મહત્વપૂર્ણ રૂમો જેમ કે, બાથરૂમ વગેરે પર તેજસ્વી ચિહ્નો અથવા સામાન્ય ચિત્રો મૂકવા જોઈએ જેથી તે સરળતાથી ઓળખી શકાય. એ ધ્યાનમાં રાખવું જોઈએ કે, રસ્તામાં પડેલો પ્લાસ્ટિકનો નાનો ટુકડો પણ ખતરનાક સાબિત થઈ શકે છે. આવા લોકો માટે કાળજી રાખીને અથવા ડૉક્ટરની સલાહ દ્વારા સમયસર ઓળખ કરીને સારવાર આપી શકાય છે, અન્યથા વિલંબને કારણે યાદશક્તિ ગુમાવવાનું જોખમ રહેલું છે.
સક્રિય રહેવું મહત્વપૂર્ણ: મનોચિકિત્સકો ઘણીવાર અલ્ઝાઈમરના દર્દીઓને સક્રિય રાખવાની સલાહ આપે છે. તેઓને સલાહ આપવામાં આવે છે કે આવા દર્દીઓને વધુને વધુ કામ આપવું જોઈએ.
યાદશક્તિ કેવી રીતે વધારવીઃ ડૉ.અનીતા ગૌતમ કહે છે કે, યાદશક્તિને પુનઃસ્થાપિત કરવી હોય તો કેટલીક આદતોને રોજિંદા જીવનમાં સામેલ કરવી પડશે. ઉદાહરણ તરીકે, નવી ટેવો શીખવી પડશે. પોતાની સોસાયટી, શાળા કે ધર્મસ્થળે સ્વેચ્છાએ કામ કરવું પડશે. મિત્રો સાથે વધુને વધુ સમય પસાર કરવો પડશે. નાની નાની મહત્વની બાબતોની નોંધ બનાવો અને તેને અનુસરો, તમારા ચશ્મા, પર્સ અને ચાવીઓ દરરોજ એક જગ્યાએ રાખો. નિયમિત કસરત કરવી પડશે. આહારમાં સ્વસ્થ આહારનો ઉપયોગ કરવો પડશે, ડિપ્રેશનની સ્થિતિમાં પરિવારના સભ્યોની મદદ લેવી પડશે. વ્યક્તિએ પીવાથી દૂર રહેવું પડશે અને ઘરની નાની વસ્તુઓની નોંધ કરવી પડશે અને તેને કેલેન્ડરમાં જાળવી રાખવી પડશે. દરરોજ આ આદતો શરૂ કર્યા પછી, ધીમે ધીમે યાદ રાખવાની શક્તિમાં તફાવત દેખાશે.
