મંગળ પર વૈજ્ઞાનિકોને ફરી મળ્યા પાણીના પુરાવા, કેમ્બ્રિજના સંશોધનમાં તથ્યો

author img

By

Published : Oct 5, 2022, 8:05 PM IST

Scientists find new evidence for liquid water on Mars

સંશોધકોની એક આંતરરાષ્ટ્રીય ટીમને મંગળની દક્ષિણ ધ્રુવીય બરફની ટોપી નીચે પ્રવાહી પાણીના (liquid water on Mars) સંભવિત અસ્તિત્વ માટે નવા પુરાવા મળ્યા છે. યુનિવર્સિટી ઓફ શેફિલ્ડની સંડોવણી સાથે કેમ્બ્રિજ યુનિવર્સિટીની આગેવાની હેઠળના સંશોધકોએ તેની ઊંચાઈમાં સૂક્ષ્મ પેટર્નને ઓળખવા માટે બરફની ટોચની સપાટીના આકારના અવકાશયાન લેસર-અલ્ટિમીટર માપનો ઉપયોગ કર્યો. પછી તેઓએ બતાવ્યું કે આ પેટર્ન કોમ્પ્યુટર મોડેલની આગાહીઓ સાથે મેળ ખાય છે કે કેવી રીતે બરફના ટોપની નીચે પાણી સપાટીને અસર કરશે.

લંડનઃ સંશોધકોની એક આંતરરાષ્ટ્રીય ટીમને મંગળના દક્ષિણ ધ્રુવીય બરફના ટોપની નીચે પ્રવાહી પાણીના સંભવિત અસ્તિત્વના નવા પુરાવા (liquid water on Mars) મળ્યા છે. નેચર એસ્ટ્રોનોમી જર્નલમાં (Nature Astronomy Magazine) પ્રકાશિત પરિણામો, રડાર સિવાયના ડેટાનો ઉપયોગ કરીને પુરાવાની પ્રથમ સ્વતંત્ર લાઇન પ્રદાન કરે છે કે મંગળના દક્ષિણ ધ્રુવની નીચે પ્રવાહી પાણી છે.

યુનિવર્સિટી ઓફ શેફિલ્ડની સંડોવણી સાથે કેમ્બ્રિજ યુનિવર્સિટીની (Cambridge University London) આગેવાની હેઠળના સંશોધકોએ તેની ઊંચાઈમાં સૂક્ષ્મ પેટર્નને ઓળખવા માટે બરફની ટોચની સપાટીના આકારના (south polar ice cap of Mars) અવકાશયાન લેસર-અલ્ટિમીટર માપનો ઉપયોગ કર્યો. પછી તેઓએ બતાવ્યું કે આ પેટર્ન કોમ્પ્યુટર મોડેલની આગાહીઓ સાથે મેળ ખાય છે કે કેવી રીતે બરફના ટોપની નીચે પાણી સપાટીને અસર કરશે.

તેમના પરિણામો અગાઉના બરફ-ભેદી રડાર માપ સાથે સંમત છે જે મૂળરૂપે બરફની નીચે પ્રવાહી પાણીનો સંભવિત વિસ્તાર બતાવવા માટે અર્થઘટન કરવામાં આવ્યા હતા. માત્ર રડાર ડેટામાંથી પ્રવાહી પાણીના અર્થઘટન પર ચર્ચા થઈ છે, કેટલાક અભ્યાસો સૂચવે છે કે રડાર સિગ્નલ પ્રવાહી પાણીને કારણે નથી. ફ્રાન્સિસે કહ્યું, "આ અભ્યાસ હજુ સુધી શ્રેષ્ઠ સંકેત આપે છે કે મંગળ પર આજે પ્રવાહી પાણી છે કારણ કે તેનો અર્થ એ છે કે પૃથ્વી પર પેટા-ગ્લેશિયલ તળાવોની શોધ કરતી વખતે આપણે જે પુરાવા શોધીશું તેમાંથી બે મુખ્ય ટુકડાઓ હવે મંગળ પર મળી આવ્યા છે," ફ્રાન્સિસે જણાવ્યું હતું. બુચર, યુનિવર્સિટી ઓફ શેફિલ્ડના અભ્યાસના બીજા લેખક.

દક્ષિણ ધ્રુવની નીચેનું પાણી: "પ્રવાહી પાણી એ જીવન માટે આવશ્યક ઘટક છે, જો કે તેનો અર્થ એ નથી કે મંગળ પર જીવન અસ્તિત્વમાં છે," બુચરે કહ્યું. આવા ઠંડા તાપમાને પ્રવાહી બનવા માટે, સંશોધકોએ નોંધ્યું કે દક્ષિણ ધ્રુવની નીચેનું પાણી ખરેખર ખારું હોવું જરૂરી છે, જે કોઈપણ સુક્ષ્મજીવાણુ જીવન માટે તેમાં વસવાટ કરવાનું મુશ્કેલ બનાવે છે. જો કે, તે આશા આપે છે કે ભૂતકાળમાં જ્યારે આબોહવા ઓછી અક્ષમ્ય હતી ત્યારે વધુ રહેવા યોગ્ય વાતાવરણ હતું, તેઓએ જણાવ્યું હતું. પૃથ્વીની જેમ, મંગળ પર બંને ધ્રુવો પર જાડા પાણીની બરફની ટોપીઓ છે, જે લગભગ ગ્રીનલેન્ડ આઇસ શીટના સંયુક્ત જથ્થામાં સમકક્ષ છે. જો કે, પૃથ્વીની બરફની ચાદરથી વિપરીત જે પાણીથી ભરેલી ચેનલો અને મોટા સબગ્લાશિયલ સરોવરો દ્વારા અન્ડરલાઈન છે, મંગળ પરના ધ્રુવીય બરફના ઢગલા ઠંડા મંગળ આબોહવાને કારણે તેમના પથારી સુધી તમામ રીતે સ્થિર નક્કર હોવાનું માનવામાં આવે છે.

ઉપગ્રહમાં MARSIS નામનું બરફ ભેદતું રડાર: 2018 માં, યુરોપિયન સ્પેસ એજન્સીના માર્સ એક્સપ્રેસ સેટેલાઇટના (Mars Express satellite ) પુરાવાએ આ ધારણાને પડકારી હતી. આ ઉપગ્રહમાં MARSIS નામનું બરફ ભેદતું રડાર છે, જે મંગળની દક્ષિણી આઇસ કેપ દ્વારા જોઈ શકે છે. તે બરફના પાયા પરનો એક વિસ્તાર જાહેર કરે છે જે રડાર સિગ્નલને મજબૂત રીતે પ્રતિબિંબિત કરે છે, જેને બરફના ટોપની નીચે પ્રવાહી પાણીના વિસ્તાર તરીકે અર્થઘટન કરવામાં આવ્યું હતું. જો કે, પછીના અભ્યાસોએ સૂચવ્યું હતું કે અન્ય પ્રકારની શુષ્ક સામગ્રી, જે મંગળ પર અન્યત્ર અસ્તિત્વ ધરાવે છે, જો તે બરફના ટોપની નીચે અસ્તિત્વમાં હોય તો તે સમાન પ્રકારની પ્રતિબિંબ પેદા કરી શકે છે. ઠંડી આબોહવાની પરિસ્થિતિઓને જોતાં, બરફના ટોપની નીચે પ્રવાહી પાણીને વધારાના ઉષ્મા સ્ત્રોતની જરૂર પડશે, જેમ કે ગ્રહની અંદરથી જીઓથર્મલ ગરમી, વર્તમાન સમયના મંગળ માટે અપેક્ષિત સ્તરો પર.

"નવા ટોપોગ્રાફિક પુરાવાઓ, અમારા કોમ્પ્યુટર મોડેલ પરિણામો અને રડાર ડેટાના સંયોજનથી તે વધુ સંભવ બને છે કે આજે મંગળ પર સબગ્લાશિયલ પ્રવાહી પાણીનો ઓછામાં ઓછો એક વિસ્તાર અસ્તિત્વમાં છે, અને તે મંગળ હજુ પણ ભૌગોલિક રીતે સક્રિય હોવા જોઈએ. આઇસ કેપ પ્રવાહીની નીચે પાણી રાખો," કેમ્બ્રિજની સ્કોટ પોલર રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટના પ્રોફેસર નીલ આર્નોલ્ડે (University of Sheffield England) જણાવ્યું હતું, જેમણે સંશોધનનું નેતૃત્વ કર્યું હતું. પૃથ્વી પર, સબગ્લાશિયલ સરોવરો ઉપરની બરફની ચાદરના આકારને અસર કરે છે - તે સપાટીની ટોપોગ્રાફી છે. ગ્લેશિયલ સરોવરોનું પાણી બરફની ચાદર અને તેના પલંગ વચ્ચેના ઘર્ષણને ઘટાડે છે, જે ગુરુત્વાકર્ષણ હેઠળ બરફના પ્રવાહના વેગને અસર કરે છે. આ બદલામાં તળાવની ઉપરની બરફની સપાટીના આકારને અસર કરે છે, ઘણી વખત બરફની સપાટીમાં મંદીનું સર્જન કરે છે અને ત્યારપછી ઊંચો વિસ્તાર વધુ નીચે-પ્રવાહ કરે છે.

યુનિવર્સિટી ઓફ નેન્ટેસ, યુનિવર્સિટી કોલેજ, ડબલિન અને ઓપન યુનિવર્સિટીના સંશોધકો સહિતની ટીમે મંગળના દક્ષિણ ધ્રુવીય બરફના ભાગની સપાટીની ટોપોગ્રાફીના નાસાના માર્સ ગ્લોબલ સર્વેયર સેટેલાઇટના ડેટાની તપાસ કરવા માટે વિવિધ તકનીકોનો ઉપયોગ કર્યો હતો. રડાર સિગ્નલ ઓળખવામાં આવ્યું હતું.

તેમના પૃથ્થકરણમાં 10-15 કિલોમીટર લાંબી સપાટીની અનડ્યુલેશન બહાર આવી છે જેમાં ડિપ્રેશન અને અનુરૂપ ઉભેલા વિસ્તારનો સમાવેશ થાય છે, જે બંને આસપાસની બરફની સપાટીથી કેટલાંક મીટર સુધી વિચલિત થાય છે. અહીં પૃથ્વી પરના સબગ્લાશિયલ સરોવરો પરના અંડ્યુલેશનના ધોરણે આ સમાન છે. પછી ટીમે પરીક્ષણ કર્યું કે શું બરફની સપાટી પર અવલોકન કરાયેલ અંડ્યુલેશન બેડ પરના પ્રવાહી પાણી દ્વારા સમજાવી શકાય છે.

ETV Bharat Logo

Copyright © 2024 Ushodaya Enterprises Pvt. Ltd., All Rights Reserved.