નવી દિલ્હીઃ ભારત અને ચીન વચ્ચેના સંબંધોમાં ઉતાર-ચઢાવની પ્રક્રિયા હજુ પણ ચાલી રહી છે. 22 મહિનાથી બંને દેશો સરહદ પર આક્રમક વલણ અપનાવી રહ્યા છે. જો કે યુક્રેન (Ukraine Russia war) યુદ્ધને કારણે ઉભી થયેલી સ્થિતિ અનુસાર બંને દેશોના વલણમાં પરિવર્તનના સંકેત મળી શકે છે. આ પૃષ્ઠભૂમિમાં ચીનના વિદેશ પ્રધાનની ભારત મુલાકાતને ઘણી મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવી રહી છે. ચીનના વિદેશ પ્રધાન વાંગ યી માર્ચના અંત સુધીમાં ભારતની મુલાકાત લઈ શકે છે.
આ પણ વાંચો: રશિયા પાસેથી ક્રૂડ ઓઈલની ખરીદીની ઓફર પર અમેરિકાએ કહ્યું- ઈતિહાસ ભારતને ખોટી બાજુએ મૂકી દેશે
ભારતીય વિદેશ મંત્રાલય પાસેથી ચીનના વિદેશ પ્રધાનની ભારત મુલાકાતની પુષ્ટિ માંગી : ભારતીય વિદેશ મંત્રાલય પાસેથી ચીનના વિદેશ પ્રધાનની ભારત મુલાકાતની પુષ્ટિ માંગી ત્યારે મંત્રાલયે કોઈ જવાબ આપ્યો ન હતો. એવું માનવામાં આવે છે કે ચીનના વિદેશ પ્રધાન તેમની નેપાળ મુલાકાત (26-27 માર્ચ) પછી ભારતની મુલાકાત લેશે. સૂત્રો જણાવે છે કે ચીન નેપાળને બેલ્ટ એન્ડ રોડ ઇનિશિયેટિવમાં ભાગ લેવા માટે પ્રોત્સાહિત કરશે.
વરિષ્ઠ ચીની નેતાની ભારતની હશે પ્રથમ મુલાકાત : જો આ મુલાકાત થાય છે, તો લદ્દાખ સરહદ પર ચાલી રહેલા તણાવ છતાં કોઈપણ વરિષ્ઠ ચીની નેતાની ભારતની આ પ્રથમ મુલાકાત હશે. જો કે, બહુપક્ષીય પ્લેટફોર્મ પર બંને પ્રધાનો વચ્ચે વર્ચ્યુઅલ અથવા સામ-સામે બેઠકો થઈ છે.
બંને દેશો વચ્ચે 15 ઉચ્ચ સૈન્ય સ્તરની વાતચીત થઈ : આ મુલાકાત એવા સમયે થશે જ્યારે બંને દેશોની એક લાખથી વધુ સૈન્ય કડકડતી ઠંડી અને અપૂરતા ઓક્સિજન ક્ષેત્ર સામે લડી રહી છે. ગાલવાન સંઘર્ષ બાદ રશિયાના પ્રયાસોને કારણે બંને દેશો 10 સપ્ટેમ્બર 2020ના રોજ મંત્રણા કરવા તૈયાર થયા હતા. ત્યારબાદ બહુપક્ષીય સંગઠન SCOની (શાંઘાઈ કોઓપરેશન ઓર્ગેનાઈઝેશન) મોસ્કોમાં બેઠક થઈ હતી. 15 જૂન 2020ના રોજ બંને દેશો વચ્ચે લાંબા સમય બાદ તણાવ ચરમસીમાએ પહોંચ્યો હતો. ભારતના 20 જવાનો શહીદ થયા હતા. ચારથી વધુ ચીની સૈનિકો પણ માર્યા ગયા હતા. ત્યારપછી બંને દેશો વચ્ચે 15 ઉચ્ચ સૈન્ય સ્તરની વાતચીત થઈ છે. રાજદ્વારી સ્તરે વાતનું પણ કોઈ પરિણામ આવ્યું ન હતું.
રશિયા પાસેથી કાચા તેલની ખરીદી પર સહમતિ બની : સરહદ પર બંને દેશોની સેનાઓનું ઊભા રહેવું એ વિશ્વનો નવો ફ્લેશ પોઇન્ટ બની ગયો છે. ગમે ત્યારે કોઈ મોટી ઘટના બની શકે છે. જો કે, એવું લાગે છે કે યુક્રેન સંઘર્ષમાં બદલાવ આવવા લાગ્યો છે. તેની પાછળનું કારણ રશિયા છે. તેથી બંને દેશોએ આંતરરાષ્ટ્રીય પ્લેટફોર્મ, UNમાં સમાન વલણ લીધું છે. અમેરિકી પ્રતિબંધોને અવગણીને ભારતે રશિયા પાસેથી S-400ની ખરીદીને મંજૂરી આપી દીધી છે. હવે રશિયા પાસેથી કાચા તેલની ખરીદી પર પણ સહમતિ બની છે. અત્યાર સુધી માત્ર ચીન જ આવા સ્ટેન્ડ માટે જાણીતું છે.
રશિયા રહ્યું છે ચીન અને ભારતની નજીક : રશિયા બંને દેશો એટલે કે ચીન અને ભારતની નજીક રહ્યું છે. ભારત રશિયા પાસેથી સંરક્ષણ અને સૈન્ય સામગ્રી ખરીદે છે. સૈન્ય સંશોધન અને વિકાસના ક્ષેત્રમાં બંને એકબીજાના સાથી રહ્યા છે. બીજી તરફ, રશિયા અને ચીન વચ્ચેનું સામાન્ય પરિબળ અમેરિકા છે. બંને દેશોને અમેરિકા સાથે દુશ્મનાવટ છે. ખાસ કરીને શીતયુદ્ધના અંત પછી ચીન અમેરિકા સામે વધુ આક્રમક બન્યું છે.
યુક્રેન યુદ્ધે વિશ્વના શક્તિશાળી દેશો વચ્ચે એક નવો ફેરબદલ કર્યો શરૂ : રશિયામાં ભારતના રાજદૂત અને રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા સલાહકાર પરિષદના સભ્ય રહી ચૂકેલા પીએસ રાઘવનનું કહેવું છે કે, યુક્રેન યુદ્ધે વિશ્વના શક્તિશાળી દેશો વચ્ચે એક નવો ફેરબદલ શરૂ કર્યો છે. શીત યુદ્ધના અંત પછી, આ દળો વચ્ચે કેટલીક સહમતિ બનવાની હતી, પરંતુ કમનસીબે તે બન્યું નહીં. વાસ્તવમાં જ્યારે પણ આટલું મોટું પરિવર્તન થાય છે, ત્યારે શક્તિશાળી દેશો વચ્ચે આવી સ્થિતિ અવશ્ય બને છે. શીત યુદ્ધના અંત પછી નાટોએ તેનું વિસ્તરણ ચાલુ રાખ્યું છે. સુરક્ષાને લઈને કોઈ નવી વ્યવસ્થા કરવામાં આવી નથી.
આ પણ વાંચો: 'ઈસ્લામોફોબિયા ડે' પર ભારતે સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સમક્ષ ચિંંતા વ્યક્ત કરી
ચીન અને ભારતે રશિયાની નિંદા કરવાનો ઇનકાર કર્યો : રશિયા યુક્રેન યુદ્ધને લઈને વિશ્વમાં વધુને વધુ અલગ પડી રહ્યું છે, ત્યારે તેને સંયુક્ત રાષ્ટ્રમાં નિંદાનો સામનો કરવો પડ્યો છે, જ્યારે ચીન અને ભારતે રશિયાની નિંદા કરવાનો ઇનકાર કર્યો છે. એવું લાગે છે કે રશિયા એકલું નથી, તેને ચીન અને ભારત જેવા દેશોનું સમર્થન મળી રહ્યું છે. જો ચીન અને ભારતના સંબંધોમાં થોડો ગરમાવો આવશે તો અમેરિકાની ઈન્ડો-પેસિફિક વ્યૂહરચના માત્ર પેસિફિક જ રહેશે. આ બેઠકનું પરિણામ વિશ્વના શક્તિશાળી દેશો વચ્ચે નવી સ્પર્ધાને જન્મ આપવાની શક્તિ ધરાવે છે. તે નવી આર્થિક વ્યવસ્થા પણ બનાવી શકે છે. ડૉલરના વધતા પ્રભાવને પણ રોકી શકાય છે.
