નવી દિલ્હી: ઘણા રાજકીય પક્ષો અને રાજ્ય સરકારો છેલ્લા કેટલાક સમયથી જાતિ આધારિત વસ્તી ગણતરીની (Gender Based Census) માંગ કરી રહ્યા છે. આ મુદ્દે ચર્ચા અને ચર્ચા વચ્ચે બિહારના મુખ્યપ્રધાન નીતિશ કુમારે (Bihar Chief Minister Nitish Kumar) જાતિ આધારિત વસ્તી ગણતરી અંગે ચર્ચા કરવા પટનામાં સર્વપક્ષીય બેઠક બોલાવી હતી. નીતિશે કહ્યું કે, 'બિહાર સરકાર જાતિ ગણતરી કરશે (Bihar Government Will Conduct Caste Census), તમામ સંપ્રદાયોની જાતિઓની ગણતરી કરવામાં આવશે.'
આ પણ વાંચો: અમિત શાહ આજે જમ્મુ-કાશ્મીરમાં, મહત્વના મુદ્દા પર ઉચ્ચ અધિકારીઓ સાથે કરશે બેઠક
જાતિ આધારિત વસ્તી ગણતરી : જ્યારે કેટલાક નિષ્ણાતો કોઈપણ રાજ્ય સરકાર દ્વારા જાતિ આધારિત વસ્તી ગણતરીની બંધારણીય માન્યતા પર સવાલ ઉઠાવે છે, તો કેટલાક એવું પણ માને છે કે રાજકીય પક્ષો આ મુદ્દા પર માત્ર રાજકીય ધૂન બનાવી રહ્યા છે. બંધારણીય માન્યતાની ગેરહાજરીમાં, રાજકીય પક્ષોના સ્ટેન્ડ પાછળનો હેતુ પણ પ્રશ્ન હેઠળ છે કારણ કે ઘણા લોકો રાજ્ય સરકારના ભાગ પર આ પ્રથાને અવ્યવહારુ માને છે. સુપ્રીમ કોર્ટના વરિષ્ઠ એડવોકેટ અશ્વિની દુબેએ આ મુદ્દે 'ETV ભારત' સાથે વાત કરતાં કહ્યું કે વસ્તી ગણતરી કરવાનું સંપૂર્ણ કામ કેન્દ્ર સરકારનું છે, જો રાજ્ય પોતાની રીતે વસ્તી ગણતરી કરે તો તે અમાન્ય ગણાશે.
સંપૂર્ણ રીતે કેન્દ્રિય વિષય છે : અશ્વિની દુબેએ કહ્યું કે, 'યુપીએ સરકાર હતી, ત્યારે પણ આ માગ સમયાંતરે ઉઠાવવામાં આવી છે. 2018 માં, કેન્દ્ર સરકાર પછાત જાતિની વસ્તી ગણતરી માટે સંમત થઈ હતી અને રાજ્યોએ તેના પર નિર્ણય લેવો જોઈએ, પરંતુ તેમ થયું નહીં. બાદમાં રાજકીય પક્ષો ઈચ્છતા હતા કે, યુપીએ દ્વારા નક્કી કરાયેલા ફોર્મેટ પ્રમાણે જ વસ્તી ગણતરી કરવામાં આવે. તે સંપૂર્ણ રીતે કેન્દ્રિય વિષય છે, આમ જો કોઈ રાજ્ય આવું કરશે તો તે માત્ર રાજકીય હેતુ માટે જ હશે, તે કાયદાકીય અને બંધારણીય નહીં હોય.
ત્યાગીએ કહ્યું જાતિ આધારિત વસ્તી ગણતરી જરૂરી છે કે નહીં : આ બાબતે સુપ્રીમ કોર્ટના અગાઉના નિર્ણયોનો ઉલ્લેખ કરતા અશ્વિની દુબેએ કહ્યું કે, સુપ્રીમ કોર્ટે પણ તેના નિર્ણયોમાં કેન્દ્ર સરકારને વસ્તી ગણતરી અને જાતિ આધારિત વસ્તી ગણતરી સુનિશ્ચિત કરવાનો નિર્દેશ આપ્યો છે. રાજ્યો સર્વે કરી શકે છે, પરંતુ તેના આધારે કોઈ નીતિગત નિર્ણય લઈ શકતા નથી. જોકે, JD(U)ના રાષ્ટ્રીય મહાસચિવ કેસી ત્યાગીનો મત અલગ છે. 'ETV Bharat' સાથે વાત કરતાં ત્યાગીએ કહ્યું કે, પ્રશ્ન એ છે કે જાતિ આધારિત વસ્તી ગણતરી જરૂરી છે કે નહીં.
પછાત જાતિના લોકોને સામાજિક-આર્થિક વિકાસ વિશે જાણવાનો છે અધિકાર : કેસી ત્યાગીએ કહ્યું કે, જ્યારે 1931માં વસ્તીગણતરી હાથ ધરવામાં આવી હતી, ત્યારે તે સમયે જ્ઞાતિ ભેદભાવ વ્યાપક હતો તેથી ઘણા લોકો તેમની જાતિ છુપાવતા હતા. તે સમયે ઉચ્ચ જાતિ સાથેનો સંબંધ સન્માનની નિશાની હતી, જ્યારે પછાત જાતિ માટે અપમાન સમાન હતું. જાતિના આધારે અનામત આપવી જોઈએ, તે બંધારણમાં લખેલું છે. આંબેડકર અને અન્યોએ પણ તેને યોગ્ય ઠેરવ્યું છે. આમ, જ્યારે પછાત જાતિના લોકોને જાતિના આધારે અનામત આપવામાં આવે છે, ત્યારે તેમની સંખ્યાનો અંદાજ કાઢવો જોઈએ. એવા સમયે જ્યારે આપણે આઝાદીના અમૃત પર્વની ઉજવણી કરી રહ્યા છીએ, ત્યારે પછાત જાતિના લોકોને પણ આ 75 વર્ષમાં તેમના સામાજિક-આર્થિક વિકાસ વિશે જાણવાનો અધિકાર છે.
તમામ પક્ષોએ કહ્યું જાતિ આધારિત વસ્તી ગણતરી થવી જોઈએ : જાતિ આધારિત વસ્તી ગણતરી કરવામાં વિલંબ પર સવાલ ઉઠાવતા ત્યાગીએ કહ્યું કે, તે માત્ર બિહાર સરકારની માગ નથી. જ્યારે આ મુદ્દો સંસદમાં ઉઠાવવામાં આવ્યો, ત્યારે લગભગ તમામ પક્ષોએ કહ્યું કે, જાતિ આધારિત વસ્તી ગણતરી થવી જોઈએ. 'આ કેન્દ્ર સરકારનું કામ છે, પરંતુ તેમણે તેમ ન કરવા પાછળ કેટલીક ટેકનિકલ સમસ્યાઓનો ઉલ્લેખ કર્યો છે, જોકે તેમના બહાના અમાન્ય અને બિનજરૂરી છે. કર્ણાટકમાં આવું થઈ ચૂક્યું છે અને હવે બિહાર સરકારે આ મુદ્દો ઉઠાવ્યો છે જેને ભાજપ સહિત તમામ રાજકીય પક્ષોનું સમર્થન મળ્યું છે. હરિયાણા, પંજાબ, આંધ્રપ્રદેશ, તેલંગાણા, તમિલનાડુ, પશ્ચિમ બંગાળ વગેરે લગભગ તમામ રાજકીય પક્ષોએ તેને સમર્થન આપ્યું છે, તો સમસ્યા ક્યાં છે? બિહારમાં આજની બેઠક બાદ તમામ પક્ષો એક ઠરાવ પસાર કરશે અને પછી તે ટૂંક સમયમાં શરૂ થશે.
આ પણ વાંચો: પાકિસ્તાનમાં સત્તા પરિવર્તન પ્રાદેશિક શાંતિ માટે સારી નિશાની
રાજ્યો તેમની જાતિ આધારિત વસ્તી ગણતરી કરે છે : રાજ્ય સરકાર દ્વારા કરવામાં આવી રહેલી જાતિ આધારિત વસ્તી ગણતરીની બંધારણીય માન્યતા અંગેના પ્રશ્નના જવાબમાં ત્યાગીએ કહ્યું કે, બંધારણમાં ક્યાંય એવો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો નથી કે, રાજ્યો પોતાની રીતે વસ્તી ગણતરી કરી શકતા નથી. જ્યારે રાજ્યો તેમની જાતિ આધારિત વસ્તી ગણતરી કરે છે અને આંકડાઓ જાહેર કરે છે, ત્યારે કેન્દ્ર સરકાર પણ તેનું પાલન કરશે.
