દિલ્હી: તાલિબાને 20 વર્ષ બાદ ફરી એકવાર અફઘાનિસ્તાન પર કબ્જો મેળવ્યો છે. અમેરીકી સૈનિક ગયાના માત્ર 3 અઠવાડિયામાં સત્તા પલટાઈ ગઈ. આ સમયે દુનિયાની નજર અફઘાનિસ્તાન પર છે. ભારતે પણ પોતાની નજર અફઘાનિસ્તાન પર રાખી છે. આ બધા મુદ્દાઓ પર ETV Bharat એ રક્ષા વિશેષજ્ઞ અને પૂર્વ વિંગ કમાન્ડર પ્રફુલ્લ બખ્શી સાથે વાત કરી હતી.
સવાલ : આવા સમયમાં જ્યારે અફઘાનિસ્તાનના પરિસ્થિતિ બદથી બત્તર થઈ રહી છે અને બીજી બાજુ માત્ર એક જ અઠવાડિયાની અંદર અફઘાનિસ્તાનમાં કબ્જો કરી લીધો છે, શું તમે માનો છો કે આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તર પર આ મોટુ ઈન્ટેલિજેંન્સ ફેલીયર છે.
જવાબ: ઈન્ટેલિજેંન્સ ફેલિયર એ માટે છે કે કારણ કે આપણી નિતીઓ કમઝોર છે , કારણ કે આપણે આંતરીક સિક્યોરીટીની ડોક્ટરીન નથી લખી. ડોક્ટરીન એ પેપર હોય છે અને તે વિચાર છે જેના કારણે પોલિસી બને છે. આપણ ન આંતરીક ,ન બાહ્ય ડોક્ટરીન તૈયાર કરી. રૈંડ કોરપોરેશને 1995માં એક પેપર પ્રકાશિત કર્યું હતુ જેમાં કહેવામાં આવ્યું હતું, કે, ભારતમાં 1947 પછી કોઈ ડોક્ટરીન નથી લખવામાં આવી. 1995માં આખી સેના વગર કોઈ ડોક્ટરીન લડી રહી હતી.
તેમણે કહ્યું, કાશ્મીરની સમસ્યા હોય કે કાશ્મીરી પંડીતની સમસ્યા આ તમામ સમસ્યા ડોક્ટરીનના કારણે આવી છે.1962ની સમસ્યા પણ ડોક્ટરીનના કારણે આવી હતી, કારણ કે કોઈને કંઈ ખબર નથી હોતી તો બ્યુરોક્રેસી પણ કંઈ કહેવા નથી માગતી કારણ કે તે પોતાની મજબૂત પકડ વ્યવસ્થા પર કરી રાખવા માગે છે. આ પહેલા આપણુ ઈન્ટીલિજેંન્સ ફેલયર શ્રીલંકામાં થયું હતું. અહી અફઘાનિસ્તાન તાલિબાનના કબજામાં રહેશે તેવું લખેલું કહેવું યોગ્ય રહેશે. આપણે બધા જાણીએ છીએ કે અમેરિકા અફઘાનિસ્તાનમાં પોતાના હિતમાં કામ કરતું હતું અને આજે તેને પોતાના હિતમાં છોડી દીધું. અમેરિકાને પરવા નથી, પણ ભારતને આનો ભોગ સહન કરવો પડી શકે છે, કારણ કે ભારત તેમાં દખલ કરવાનું ટાળી રહ્યું છે. પીઓકે પણ આપણા હાથમાં નથી. અમે અફઘાનિસ્તાન જવામાં વિલંબ કર્યો. ચીને અફઘાનિસ્તાનમાં પ્રવેશ કર્યો છે. બીજી બાજુ, પાકિસ્તાને ટેકો આપ્યો. ચીને ત્યાં સંયુક્ત મોરચો રચ્યો. ભારતે અફઘાનિસ્તાનમાં ચાર મિલિયન પૈસાનું રોકાણ કર્યું છે. તે તમામ બરબાદીના આરે છે.
સવાલ : હવે જ્યારે તાલિબાને અફઘાનિસ્તાન પર કબ્જો મેળવી લીધો છે, તો ભારતે શું કરવું જોઈએ ?
તાલિબાન કેટલી હદે જઈ શકે છે તે આપણે જાણીએ છીએ, પરંતુ તાલિબાન વિશેની ધારણાઓ એવી રીતે સમજવી જોઈએ કે તાલિબાન કટ્ટરવાદી ઈસ્લામિક સંપ્રદાય છે. તે ઈસ્લામનો નેતા જે કરશે તે કરશે, તે પોતાની મરજીથી સતાવણી કરશે, પણ તે એક પ્રાણી છે, તેને મગજ નથી એવું માનવું પણ ખોટું છે. પરંતુ જે બાબતો તેના કાયદામાં છે, તાલિબાન ચોક્કસપણે તે કરશે. દાખલા તરીકે, શરિયા કાયદાની વાત કરવી અને કોઈ બીજાની સ્ત્રીને ઉપાડવી ખૂબ જ સરળ કાર્ય છે. તાલિબાનોએ તેમના લડવૈયાઓને હુરોનના સપના બતાવ્યા હતા. તે તેને પરિપૂર્ણ થતા જોઈ રહ્યો છે. પરંતુ હવે તાલિબાન નેતાઓ ને ખબર પડી ગઈ છે કે હવે તેઓ રાષ્ટ્રપતિ બનવા જઈ રહ્યા છે અને અફઘાનિસ્તાનમાં સત્તા સંભાળવા જઈ રહ્યા છે અને હવે તેઓ જંગલ ગુંડા કે આતંકવાદી જેવા નથી અને તેમને ખબર પડી ગઈ છે કે જો તેઓ રાજ કરવા માંગતા હોય તો તેમને લોકોની સંભાળ રાખો. તેમણે કહ્યું કે ભારતે અફઘાનિસ્તાનમાં જે નાણાં રોક્યા છે. તેઓ તાલિબાનના કામના છે. ચીન પણ અફઘાનિસ્તાનમાં પૈસા રોકવા માંગે છે. ચીન તેમને પોતાનામાં સમાવવા માંગે છે, પરંતુ અહીં ચીન સાથે એક સમસ્યા હશે કે ચીને શ્રીલંકાના પાકિસ્તાનથી બાંગ્લાદેશ સુધીના દેવાના તમામ ડૂબી ગયા છે અને બદલામાં તેમની જમીન પર કબજો કરી લીધો છે. પરંતુ અફઘાનિસ્તાનમાં ચીન આ વાતનું પુનરાવર્તન કરી શકશે નહીં. હા તે ચોક્કસપણે છે કે તાલિબાના ચોક્કસપણે ચીનને નાણાંનું રોકાણ કરવા દેશે અને એમ પણ કહેશે કે અહીં રસ્તા બનાવો, વિકાસના પ્રોજેક્ટ શરૂ કરો, પરંતુ તાલિબાન સત્તાને પોતાના નિયંત્રણમાં રાખશે. અહીં તફાવત હશે અને જો ચીન કૂદી જશે તો તાલિબાન ચીનને આમ કરવા દેશે નહીં.
તેમણે કહ્યું કે આ સમયે ભારતે મુસ્લિમ દેશોના સંગઠનો (OIC અને શાંઘાઈ કોઓપરેશન વગેરે) ને પૂછવું પડશે કે તેઓ તાલિબાનને કેવી રીતે જુએ છે, જો આ દેશોનું સમર્થન તાલિબાનને હોય તો દુનિયાની કોઈપણ તાકાત તેને દૂર કરી શકે છે. તાલિબાનને તેમની સત્તામાંથી દૂર કરી શકતા નથી અમેરિકા અને રશિયા પણ સાથે મળીને અફઘાનિસ્તાનમાંથી તાલિબાનને હટાવી શકશે નહીં. જો ઇસ્લામિક રાષ્ટ્ર તાલિબાનને ટેકો આપી રહ્યું છે, તો મીડિયા અહેવાલોના આધારે શું બતાવવામાં આવી રહ્યું છે કે તાલિબાન લડવૈયાઓ મહિલાઓ પર અત્યાચાર કરી રહ્યા છે અને બાળકોને છીનવી રહ્યા છે. આ તમામ બાબતો મીડિયા ચર્ચા છે, પરંતુ તાલિબાને કહ્યું છે કે તે ભારત સાથે શાંતિપૂર્ણ વાતાવરણ ઇચ્છે છે, પરંતુ તાલિબાને અફઘાનિસ્તાનમાં રહેતા ભારતીયોને સુરક્ષાની ખાતરી પણ આપી છે. આ સિવાય તાલિબાન લડવૈયાઓ શીખ-હિન્દુઓ પાસે પણ ગયા હતા. તાલિબાને તેને એમ પણ કહ્યું કે તું સલામત છે. એટલા માટે સરકાર મીડિયા રિપોર્ટના આધારે કોઈ નિવેદન આપી શકતી નથી, કારણ કે મીડિયાને વાસ્તવિક પરિસ્થિતિ હજુ સુધી ખબર નથી.
આ પણ વાંચો : અમેરિકી સંસદની બહાર વિસ્ફોટ ભરેલી ટ્રક મળતા સનસની
તેમણે કહ્યું કે રશિયા અને અમેરિકાની સેનાએ અફઘાનિસ્તાનમાં ઘણાં હથિયારો છોડી દીધા છે. આ તમામ તાલિબાન લડવૈયાઓને મળી ગયા છે. અમેરિકાએ અહીં જે પણ છોડી દીધું છે. હવે તે તાલિબાનીઓ સાથે છે, જ્યારે સોવિયેત યુનિયન તૂટી ગયું હતું અને પરંપરાગત સારવાર કરવામાં આવી હતી, ત્યારે માથા અને હથિયારો જે બજારમાં હતા અને તે પણ તાલિબાનના હાથમાં હતા, તેથી આપણે કહી શકીએ કે શસ્ત્રો હેલિકોપ્ટર અને બધી વસ્તુઓ છે તે આ બાબતમાં ક્યાંયથી ઓછો નથી. તે ગમે ત્યાં પાયમાલી કરી શકે છે અને હવે તે એવી સ્થિતિમાં છે કે તે શાસન કરવા માંગે છે અને તેથી જ તે લોકોને સંપૂર્ણ સ્વીકાર્યતા માટે પૂછે છે.
સવાલ: શું તાલિબાન પોતાની છવી સુધારવા માગે છે, કારણ કે અમે જોયું કે કિમ ઉલ્લા ખૈરૂલ્લાહ અને અબ્દુલ સલામે અપીલ કરી હતી કે બધા તાલિબાની સત્તાનો સાથ આપે અને તાલિબાની કોઈની સાથે બદલો નહી લે. તાલિબના પોતાની સોફ્ટ ઈમેજ બતાવવા માગે છે, શું તેના પર ભરોસો કરવો જોઈએ ?
જવાબ : જે આંતરરાષ્ટ્રીય રાજકારણમાં વિશ્વાસ પર રહે છે તે મૂર્ખ છે. આમાં કોઈનો કોઈ પર વિશ્વાસ નથી. દરેક દેશ પોતાના હિતોનું કામ કરે છે. હાલની પરિસ્થિતિમાં કયો દેશ કોને ફાયદો કરી રહ્યો છે. આવનારા સમયમાં આવનાર વ્યક્તિ કેવું વર્તન કરશે તેની પણ આવી દ્રષ્ટિ હોવી જોઈએ. આ જાણવું જોઈએ અને તે ચેસની ચાલ છે.
તદનુસાર, દેશે પોતાનો માર્ગ ચલાવવો જોઈએ, તેમાં કોઈ સારું, ખરાબ કે પીઠ પર છરા મારવાનું નથી. આ બધી બાબતો મુત્સદ્દીગીરીનો ભાગ છે અને તેમાં કોઈ સત્ય નથી. અહીં ભારત જાણે છે કે ચીન, રશિયા અને પાકિસ્તાન બધા તાલિબાનને ટેકો આપી રહ્યા છે પરંતુ તાલિબાનીઓ તમારું સન્માન કરે તે માટે, તમારે અન્ય તમામ દેશો અને માનવાધિકાર સંગઠનોને સામેલ કરીને નેતૃત્વમાં આગળ આવવું જોઈએ અને આ અંગે અભિયાન ચલાવવું જોઈએ. કારણ કે હવે અફઘાન સાથે અમારો સંબંધ લગભગ 100 વર્ષ જૂનો છે. કેટલા વર્ષો પહેલા વિંગ કમાન્ડર અમાનુલ્લાહ ખાન ભારત આવ્યા હતા? અફઘાન હંમેશા ભારત સાથે સારા સંબંધો પર રહ્યા છે. જો આપણે આ સમયમાં અફઘાનોને માનવતાવાદી સહાય આપીશું, તો તે ભવિષ્ય માટે સારું રહેશે.
આ સમયે તાલિબાનને ભારત અને અન્ય દેશોની મદદની જરૂર છે. તેમને પાણી પુરવઠો, વીજળી પુરવઠો, તમામ વસ્તુઓ અને સુવિધાઓનો પુરવઠો જરૂરી છે. જો ભારત આ સમયે આગળ વધે અને માનવતાની ભૂમિ પર મદદ કરે, તો તે ભારત માટે સારું રહેશે અને તાલિબાન પણ આગળ જતા તટસ્થ રહેશે. અને તાલિબાન તાત્કાલિક ચીનના નિયંત્રણમાં આવશે નહીં, કારણ કે જો ચીન આગળ વધે અને મદદ કરે તો કોઈ તેને રોકી શકશે નહીં. આ સમયે લશ્કરી કાર્યવાહી સંપૂર્ણપણે પ્રશ્નની બહાર છે.
આ પણ વાંચો : બુર્કિના ફાસોમાં આંતકવાદી હુમલો, 30 નાગરિકો સહિત 47 લોકોના મોત
સવાલ: શું તમને લાગે છે કે, ભારત તાલિબાનના સંપર્કમાં છે, કારણ કે કેટલીય વિપક્ષી પાર્ટીઓએ પણ આ આક્ષેપ કર્યો છે કે સરકાર આ બાબતે ચૂપ કેમ છે ?
જવાબ : આ પ્રશ્ન સોળનો પ્રશ્ન છે, કારણ કે આપણે પણ સાંભળી રહ્યા છીએ કે દોહામાં ભારત સરકાર સાથે બેઠક થઈ છે અને અમે ઘણી વાતો સાંભળી રહ્યા છીએ અને આમાં પ્રશ્ન ઉઠાવવામાં આવી રહ્યો છે કે સરકાર તરફથી કોઈ જવાબ નથી આ તરફ આવીને, હું કહેવા માંગુ છું કે આ મુત્સદ્દીગીરીનો એક ભાગ છે અને ભારત સરકાર જાણે છે કે શું કહેવું જ્યારે તે મીડિયાના દબાણ હેઠળ જવાબ નહીં આપે અને ક્યારે તેનું ટ્રમ્પ કાર્ડ બહાર કાશે. સરકાર આ બાબતથી સારી રીતે વાકેફ છે, ક્યારે અને શું પગલાં લેવા.
સવાલ: અફઘાનિસ્તાન ગરીબીના માર્ગે છે, અફઘાન બેંકના કમિશનરે એવો પણ સંકેત આપ્યો છે કે તાલિબાન સત્તામાં હોવાનો દાવો કરે તો પણ દેશની આર્થિક સ્થિતિ સારી નથી, તેથી અફઘાનિસ્તાનમાં ભારતના વિકાસના પ્રોજેક્ટ ચાલી રહ્યા છે. અને ભારતે ત્યાં જે નાણાં રોક્યા છે. શું ભારત આને આગળ ચાલુ રાખશે?
જવાબ: આ મોરચે ભારતનું વલણ ત્યારે જ સ્પષ્ટ થશે જ્યારે ભારતના વિદેશ મંત્રી અને વડાપ્રધાન વચ્ચેની વાતચીત બાદ આ બાબતો સ્પષ્ટ થશે નહીં. તાલિબાન મુખ્યત્વે પશ્તુન બહુમતી ધરાવતા લોકોનો સમાવેશ કરે છે. તેમાં મધ્ય એશિયન રિપબ્લિકના આદિવાસીઓ પણ છે. આ સિવાય પાકિસ્તાનના લોકો પણ સામેલ છે. જે લોકો પાકિસ્તાનથી અફઘાનિસ્તાન આવ્યા છે તેઓ નેતૃત્વમાં સંપૂર્ણ વિશ્વાસ નથી કરતા. તાલિબાનને સમજવામાં ત્રણથી ચાર મહિના લાગશે અને તે પછી જ્યારે વાતાવરણ શાંત થશે, ત્યારે જ ખબર પડશે કે નેતૃત્વમાં કોણ સ્થિરતા જાળવી શકે છે. તેથી, ભારતે ઓછામાં ઓછા દોઠ મહિના સુધી રાહ જુઓ અને જોવાની નીતિ અપનાવવાની જરૂર છે, ત્યારે જ ખબર પડશે ઉંટ કઈ બાજુ બેઠો છે અને ત્યારે જ ભારત નક્કી કરી શકશે કે કેટલો નાણાકીય સમાવેશ કરવો જોઈએ અને યોજનાઓ આગળ લઇ જવી જોઇએ કે ના અને તે પહેલા અધિકારીઓએ વિકાસ પ્રોજેક્ટ માટે અનુકૂળ વાતાવરણ સર્જાયું છે કે નહીં તેનો સંપૂર્ણ હિસ્સો લેવો પડશે. શું તાલિબાન લશ્કરી તાલીમ કાર્યક્રમ ચાલુ રાખવા માંગે છે કે શું તાલિબાન ફ્લાઈગ તાલીમના કાર્યક્રમો ચાલુ રાખે છે જે ચાલી રહ્યા હતા કે નહીં. આ સિવાય જે યોજનાઓ હેઠળ અફઘાન અધિકારીઓ અહીં આવ્યા છે. તે ફસાઈ ગયો છે અને ખબર નથી કે હવે તેને કોણ બોલાવશે. તેથી આપણે આ સમસ્યાઓના ઉકેલ માટે થોડો સમય રાહ જોવી પડશે. ત્યારે જ નિર્ણય લેવો યોગ્ય રહેશે.
સવાલ: તાલિબાનમાં જે સરકાર આવી છે કે અથવા આવવાની છે, શું તે એક સફળ સરકાર બનશે. શું ભારતે તેનો સાથ આપવો જોઈએ. ?
જવાબ : મને લાગે છે કે તાલિબાન ત્યાં સત્તા સ્થાપશે, પરંતુ પંચશીર ખીણમાં જે ચાલી રહ્યું છે તે ચોક્કસપણે તાલિબાન સામે છે તે થોડો સમય લેશે. પરંતુ તાલિબાનને સ્થાયી થવામાં ઓછામાં ઓછા 15 દિવસ લાગશે. કારણ કે તેમનો સ્વભાવ આદિવાસી સ્વભાવ છે, તેઓ તેમના વિસ્તારને નિયંત્રણમાં રાખે છે અને તેમની બુદ્ધિ પર શંકા કરવી અર્થહીન રહેશે. કારણ કે આ શરતો બુદ્ધિમાં તીક્ષ્ણ છે, પરંતુ હા તે ચોક્કસપણે છે કે તેઓ તેમની ધાર્મિક નીતિનું પાલન કરે છે અને તેઓ ખૂબ ક્રૂર છે અને ભારતે આ રમતમાં કોઈ પર વિશ્વાસ ન કરવો જોઈએ, કારણ કે આ અમેરિકા છે, જેને પાકિસ્તાન 1971 માં મદદ કરી રહ્યું હતું. આ એ જ રશિયા છે, જેણે બાંગ્લાદેશમાં દખલ ન કરી. એટલા માટે અહીં ભારત સરકારે અફઘાનિસ્તાન અને તાલિબાન અંગે દૂરંદેશી સાથે નિર્ણય લેવો પડશે. કોઈ દેશનું લટકનાર બનીને નીતિઓ નક્કી ન કરવી જોઈએ.
