અમદાવાદ: દેશની પ્રથમ મહિલા શિક્ષિકા સાવિત્રીબાઈ ફુલેનો (First female teacher Savitribai Phule) જન્મ મહારાષ્ટ્રના પુણેમાં એક દલિત પરિવારમાં થયો હતો. સાવિત્રીબાઈ ફૂલે જયંતિ 2023 (Savitribai Phule Jayanti 2023) સાવિત્રીબાઈના પિતાનું નામ ખંડોજી નેવસે અને માતાનું નામ લક્ષ્મીબાઈ હતું. તેમનો જન્મ 03 જાન્યુઆરી 1831 ના રોજ મહારાષ્ટ્રના સતારા જિલ્લામાં (Satara of Maharashtra) સ્થિત નાયગાંવ નામના નાના ગામમાં થયો હતો. તે ભારતની પ્રથમ કન્યા શાળાના પ્રથમ આચાર્ય અને પ્રથમ ખેડૂત શાળાના સ્થાપક હતા.
એક ઘટનાએ તેનું જીવન બદલી નાખ્યું: એક દિવસ તે રૂમમાં અંગ્રેજી પુસ્તકના પાના ફેરવી રહી હતી. તેના પિતા ખંડોજીની નજર આના પર પડી. આ જોઈને તેને ગુસ્સો આવ્યો અને તેણે તેના હાથમાંથી પુસ્તક છીનવી લીધું અને ઘરની બહાર ફેંકી દીધું. તેઓ કહેતા હતા કે માત્ર ઉચ્ચ જાતિના પુરુષોને જ શિક્ષણનો અધિકાર છે. દલિતો અને મહિલાઓ માટે શિક્ષણ મેળવવું એ પાપ છે. આ તે ક્ષણ હતી જ્યારે સાવિત્રીબાઈએ પ્રતિજ્ઞા લીધી હતી કે તે એક દિવસ ચોક્કસપણે વાંચવાનું શીખશે. તેની મહેનત રંગ લાવી. તેણીએ માત્ર વાંચવાનું જ નહીં, ઘણી છોકરીઓને શિક્ષિત કરી અને તેમનું ભવિષ્ય ઘડ્યું, પરંતુ આ સફર સરળ ન હતી. પ્રથમ મહિલા શિક્ષક સાવિત્રીબાઈ ફુલે
એક ઘટનાએ તેનું જીવન બદલી નાખ્યું: એક દિવસ તે રૂમમાં અંગ્રેજી પુસ્તકના પાના ફેરવી રહી હતી. તેના પિતા ખંડોજીની નજર આના પર પડી. આ જોઈને તેને ગુસ્સો આવ્યો અને તેણે તેના હાથમાંથી પુસ્તક છીનવી લીધું અને ઘરની બહાર ફેંકી દીધું. તેઓ કહેતા હતા કે માત્ર ઉચ્ચ જાતિના પુરુષોને જ શિક્ષણનો અધિકાર છે. દલિતો અને મહિલાઓ માટે શિક્ષણ મેળવવું એ પાપ છે. આ તે ક્ષણ હતી જ્યારે સાવિત્રીબાઈએ પ્રતિજ્ઞા લીધી હતી કે તે એક દિવસ ચોક્કસપણે વાંચવાનું શીખશે. તેની મહેનત રંગ લાવી. તેણીએ માત્ર વાંચવાનું જ નહીં, ઘણી છોકરીઓને શિક્ષિત કરી અને તેમનું ભવિષ્ય ઘડ્યું, પરંતુ આ સફર સરળ ન હતી. પ્રથમ મહિલા શિક્ષક સાવિત્રીબાઈ ફુલે
દેશની પ્રથમ કન્યા શાળાની સ્થાપનાઃ સાવિત્રીબાઈ અને જ્યોતિરાવે વર્ષ 1848માં માત્ર નવ વિદ્યાર્થીઓ સાથે એક શાળા શરૂ કરી હતી. તે સમયે છોકરીઓના શિક્ષણ પર સામાજિક પ્રતિબંધ હતો. વર્ષ 1848 માં, સાવિત્રીબાઈ ફુલેએ મહારાષ્ટ્રના પુણેમાં દેશની પ્રથમ કન્યા શાળાની સ્થાપના કરી. સાવિત્રીબાઈ ફુલે માત્ર આ શાળાઓમાં ભણાવતા ન હતા, પરંતુ તેઓ છોકરીઓને શાળાઓ ન છોડવા માટે પણ મદદ કરતા હતા. નોંધપાત્ર રીતે, પ્રથમ શિક્ષક બનવાનો શ્રેય પણ સાવિત્રીબાઈ ફુલેને જાય છે. મહિલાઓના અધિકારો માટે લડતી વખતે, સાવિત્રીબાઈએ વિધવાઓ માટે એક કેન્દ્રની સ્થાપના કરી, અને તેમના પુનર્લગ્નને પણ પ્રોત્સાહન આપ્યું. દેશની પ્રથમ કન્યા શાળાની સ્થાપના.
સંઘર્ષો સાથે રૂઢિચુસ્ત પરંપરા તોડી: તેમણે તેમના પતિ સાથે મળીને આંતર-જ્ઞાતિય લગ્નો પુરોહિતો વિના કરાવવા અને દહેજ પ્રથાને નિરુત્સાહિત કરવા સત્યશોધક સમાજ (સત્યશોધક સમાજ)ની સ્થાપના કરી . સાવિત્રીબાઈ અને જ્યોતિરાવને કોઈ સંતાન નહોતું. તેથી જ તેણે બ્રાહ્મણ વિધવાના પુત્ર યશવંત રાવને દત્તક લીધો હતો. જેના કારણે તેના પરિવારમાં ભારે વિરોધ થયો હતો. પછી તેણે તેના પરિવારના સભ્યો સાથેના તમામ સંબંધોનો અંત લાવ્યો.
સમાજ સેવા કરીને જીવનનો અંત: મહારાષ્ટ્રમાં પ્લેગ ફેલાયા પછી, તેમણે તેમના પુત્ર સાથે મળીને 1897માં પ્લેગ પીડિતોની સારવાર માટે પુણેમાં એક હોસ્પિટલ ખોલી. જો કે, દર્દીઓની સેવા કરતી વખતે, તેણી પોતે પ્લેગનો ભોગ બની અને 10 માર્ચ, 1897 ના રોજ, આ દુનિયાને હંમેશ માટે અલવિદા કહી દીધી.
