નવી દિલ્હીઃ વક્ફ બિલ સંસદમાં પસાર થયું છે. બિલ પાસ થયા બાદ કોંગ્રેસના સાંસદ મોહમ્મદ જાવેદે સુપ્રીમ કોર્ટનો સંપર્ક કર્યો છે. ભારતીય જનતા પાર્ટી (BJP) દ્વારા 2019 માં ટ્રિપલ તલાક પર પસાર કરાયેલા બિલ પછી વક્ફ બિલ એ બીજો મોટો વિવાદાસ્પદ ફેરફાર છે, જેને મુસ્લિમ સમુદાયમાં અમલીકરણ માટે આગળ મૂકવામાં આવ્યો છે.
જાવેદ વતી દાખલ કરવામાં આવેલી અરજીમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે, વર્તમાન અરજી વક્ફ (સુધારા) અધિનિયમ, 2025 બંધારણની કલમ 14, 15, 25, 26, 29 અને 300 A હેઠળ આપવામાં આવેલા અધિકારોનું ઉલ્લંઘન કરે છે. નોંધનીય છે કે જાવેદ વક્ફ (સુધારા) બિલ, 2024 પર સંયુક્ત સંસદીય સમિતિ (JPC)ના સભ્ય પણ હતા.
મુસ્લિમ સમુદાય સાથે ભેદભાવ
અરજીમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે, આ કાયદો મુસ્લિમ સમુદાય સાથે ભેદભાવ કરે છે કારણ કે તેમાં એવા પ્રતિબંધો લગાવાયા છે જે અન્ય ધાર્મિક વસાહતોના વહીવટમાં અસ્તિત્વમાં નથી. "ઉદાહરણ તરીકે, હિંદુ અને શીખ ધાર્મિક ટ્રસ્ટો પાસે સ્વ-નિયમનની સુવિધા છે, જ્યારે વક્ફ અધિનિયમ, 1995 માં સુધારાથી વક્ફ બાબતોમાં રાજ્યની દખલગીરી વધી છે.
પિટિશનમાં જણાવાયું છે કે, આવો ભેદભાવ કલમ 14નું ઉલ્લંઘન છે અને તે મનસ્વી વર્ગીકરણ પણ રજૂ કરે છે જે હાંસેલ કરવાના ઉદ્દેશ્યો સાથે વાજબી સંબંધ ધરાવતું નથી, જે તેને સ્પષ્ટ મનમાનીના સિદ્ધાંત હેઠળ અસ્વીકાર્ય બનાવે છે, જેમ કે પશ્ચિમ બંગાળ વિરુદ્ધ અનવર અલી સરકાર (1952)માં કહેવાયું છે.
કલમ 15નું ઉલ્લંઘન
અરજીમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે, આ કાયદો વ્યક્તિના ધાર્મિક પ્રક્ટિસના સમયગાળાના આધારે વક્ફની રચના પર પ્રતિબંધ મૂકે છે. આવી મર્યાદા ઇસ્લામિક કાયદા, રિવાજ અથવા પૂર્વધારણામાં પાયાવિહોણી છે અને કલમ 25 હેઠળ ધર્મનો દાવો કરવા અને તેનું પાલન કરવાના મૂળભૂત અધિકારનું ઉલ્લંઘન કરે છે. વધુમાં, આ પ્રતિબંધ એવા વ્યક્તિઓ સામે ભેદભાવ કરે છે કે જેઓ તાજેતરમાં ઇસ્લામમાં પરિવર્તિત થયા છે અને ધાર્મિક અથવા સખાવતી હેતુઓ માટે મિલકત સમર્પિત કરવા ઇચ્છે છે, જેનાથી કલમ 15નું ઉલ્લંઘન થાય છે.
અરજી અનુસાર, કાયદામાં વક્ફ-બાય-યુઝરની વિભાવનાને છોડી દેવામાં આવી છે અને વક્ફ-બાય-યુઝરના સિદ્ધાંતની એમ. સિદ્ધિકી વિ. સુરેશ દાસ (2019)માં વિધિવત પુષ્ટિ કરવામાં આવી છે, જેમાં એવું માનવામાં આવ્યું હતું કે લાંબા ગાળાના ધાર્મિક ઉપયોગ દ્વારા મિલકત વકફનો દરજ્જો મેળવી શકે છે.
કલમ 26 નું ઉલ્લંઘન
પિટિશનમાં જણાવ્યું હતું કે, "આ જોગવાઈને દૂર કરીને, કાયદો સ્થાપિત કાનૂની સિદ્ધાંતોને અવગણે છે અને વક્ફ ટ્રિબ્યુનલના ઉપયોગના આધારે મિલકતોને વકફ તરીકે ઓળખવાની ક્ષમતાને મર્યાદિત કરે છે, જેનાથી કલમ 26નું ઉલ્લંઘન થાય છે, જે ધાર્મિક સંપ્રદાયોને તેમની પોતાની બાબતોનું સંચાલન કરવાના અધિકારની ખાતરી આપે છે."
અરજીમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે, વક્ફ બોર્ડ અને સેન્ટ્રલ વક્ફ કાઉન્સિલના માળખામાં સુધારો વક્ફ વહીવટી સંસ્થાઓમાં બિન-મુસ્લિમ સભ્યોનો સમાવેશ ફરજિયાત કરે છે, જે હિંદુ ધાર્મિક સમર્થનની વિરુદ્ધ ધાર્મિક શાસનમાં અયોગ્ય દખલ છે, જેનું સંચાલન વિવિધ રાજ્ય અધિનિયમ હેઠળ હિન્દુઓ દ્વારા કરવામાં આવે છે.
અરજીમાં જણાવ્યું હતું કે, આ કાયદો વકફ ટ્રિબ્યુનલની રચના અને સત્તાઓમાં ફેરફાર કરીને વિવાદ નિરાકરણ પ્રક્રિયામાં પણ ફેરફાર કરે છે અને તે ઇસ્લામિક કાયદામાં નિપુણતા ધરાવતા વ્યક્તિઓની રજૂઆતને ઘટાડે છે, જેનાથી વકફ સંબંધિત વિવાદોના નિર્ણયને અસર થાય છે.
રાજ્ય નિયંત્રણનું વિસ્તરણ
અરજીમાં એવી દલીલ કરવામાં આવી છે કે, આ સુધારાઓ કલમ 300A હેઠળ સુરક્ષિત મિલકત અધિકારોને નબળા પાડે છે. વકફ મિલકતો પર રાજ્યના નિયંત્રણને વિસ્તારીને, ધાર્મિક હેતુઓ માટે મિલકત સમર્પિત કરવાની વ્યક્તિઓની ક્ષમતાને મર્યાદિત કરીને અને વકફ મિલકતોને કડક તપાસને આધિન કરીને, આ અધિનિયમ રતિલાલ પાનચંદ ગાંધી વિ. બોમ્બે સ્ટેટ (1954) માં આ માનનીય અદાલતના નિર્ણયની વિરુદ્ધ જાય છે, જેમાં એવું માનવામાં આવ્યું હતું કે, ધાર્મિક સંપત્તિનું નિયંત્રણ ધર્મનિરપેક્ષ સત્તાવાળાઓને સોંપવું એ ધાર્મિક સંપત્તિ અને ધર્મનિરપેક્ષ અધિકારો વિરુદ્ધ છે.
આ પણ વાંચો:
