নিউজ ডেস্ক, ৩০ ছেপ্টেম্বৰ : যেতিয়া আপুনি অনলাইনত কিবা ক্ৰয় কৰে (online shopping), আপুনি আপোনাৰ ক্ৰেডিট কাৰ্ড বা ডেবিট কাৰ্ডৰ (Debit or Credit card) তথ্য ই-কমাৰ্চ প্লেটফৰ্মৰ (e commerce platform) সৈতে শ্বেয়াৰ কৰে । এই অতি সংবেদনশীল ডাটা, যাক এতিয়া এই প্লেটফৰ্মৰ দ্বাৰা সঞ্চিত কৰা ৰখা হৈছে, সেয়া ডাটা চুৰি বা লিকেজৰ বাবে অসুৰক্ষিত । কাৰ্ড লেনদেন অধিক সুৰক্ষিত কৰাৰ প্ৰচেষ্টাৰে ভাৰতৰ কেন্দ্ৰীয় বেংক ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ ববেংকে (Reserve Bank of India) কাৰ্ডধাৰকসকলক তেওঁলোকৰ কাৰ্ডবোৰ টোকেন কৰিবলৈ জনাই আহিছে (tokenize Debit or Credit cards) ।

সহজ ভাষাত ক'বলৈ গ'লে, টোকেনাইজেচন হৈছে প্ৰতিস্থাপনৰ প্ৰক্ৰিয়া । ই সংবেদনশীল ডাটাৰ সলনি একক চিনাক্তকৰণ নম্বৰ প্ৰদান কৰে, যিয়ে ইয়াৰ সুৰক্ষাৰ সৈতে আপোচ নকৰাকৈ ডাটাৰ বিষয়ে সকলো প্ৰয়োজনীয় তথ্য ৰাখে ।

আৰবিআই টোকেনাইজেচন নিয়মাৱলী (RBI Tokenization Regulations)

ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংকে (আৰবিআই) ছেপ্টেম্বৰ 2021 ত এক জাননী জাৰি কৰিছিল । এই জাননী মতে, কেৱল কাৰ্ড জাৰিকৰ্তা আৰু কাৰ্ড নেটৱৰ্কৰ বাহিৰে কাৰ্ড লেনদেন বা পৰিশোধ শৃংখলাৰ কোনো সংস্থাই 30 জুন, 2022-ৰ পৰা ডাটা সংৰক্ষণ কৰিব নোৱাৰে। 30 জুন, 2022-ৰ পৰা পেমেণ্ট এগ্ৰিগেটৰসকলে (যেনে ষ্ট্ৰাইপ) প্ৰকৃত ক্ৰেডিট বা ডেবিট কাৰ্ড নম্বৰৰ সলনি পৰিশোধ প্ৰক্ৰিয়াকৰণৰ বাবে নেটৱৰ্ক টোকেন ব্যৱহাৰ কৰিব লাগিব । এই নিয়মৰ লক্ষ্য হৈছে গ্ৰাহকৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ বিত্তীয় তথ্য কাৰ্ড ডাটা উলংঘনৰ পৰা সুৰক্ষিত ৰাখি আৰু ক্ষতিকাৰক কাৰকসকলক ব্যক্তি আৰু সংগঠনৰ পৰা পুঁজি চুৰি কৰাত বাধা দি অনলাইন প্ৰৱঞ্চনা প্ৰতিৰোধ কৰাটো ।

টোকেনাইজেচন কি? (What is tokenization)

টোকেনাইজেচন হৈছে ডেবিট বা ক্ৰেডিট কাৰ্ডৰ বিৱৰণৰ সলনি অপাৰেটিং বেংকৰ দ্বাৰা জাৰি কৰা টোকেন । ইয়াৰ অৰ্থ হৈছে, এতিয়া অনলাইন কিবা এটাৰ বাবে ধন পৰিশোধ কৰোঁতে এজন ব্যৱহাৰকাৰীয়ে তেওঁৰ কাৰ্ডত খোদিত 16 টা অংকত পাঞ্চ কৰিব নালাগে । বেংকবোৰে লেনদেনৰ বাবে এক অ-সংবেদনশীল সমতুল্য টোকেন জাৰি কৰিব । ইয়াৰ সৈতে গ্ৰাহকৰ কাৰ্ডৰ তথ্য কোনো ব্যৱসায়ী, পেমেণ্ট গেটৱে বা তৃতীয়-পক্ষৰ প্লেটফৰ্মত উপলব্ধ নহ'ব । প্ৰক্ৰিয়াটোৱে কাৰ্ডখনত নাম, ম্যাদ উকলি যোৱাৰ তাৰিখ আৰু চিভিভি কোডবোৰো (CVV codes) মাস্ক কৰিব ।

আৰবিআইৰ দ্বাৰা নতুন নিৰ্দেশনাবোৰ কি? (guidelines by RBI)

• পেমেণ্ট এগ্ৰিগেটৰসকলে (যেনে Stripe) প্ৰকৃত ক্ৰেডিট বা ডেবিট কাৰ্ড নম্বৰৰ সলনি কাৰ্ডৰ বিৱৰণ চাবলৈ আৰু পৰিশোধ প্ৰক্ৰিয়া কৰিবলৈ নেটৱৰ্ক টোকেন ব্যৱহাৰ কৰিব লাগিব।
• কাৰ্ডৰ বিৱৰণ সংৰক্ষণ কৰিবলৈ আৰু সেইবোৰ পুনৰাবৃত্তি পৰিশোধৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ কাৰ্ডধাৰকৰ সন্মতি সংগ্ৰহ কৰিব লাগিব ।
• কাৰ্ডৰ বিৱৰণ সংৰক্ষণ কৰাৰ আগতে 3ডি সুৰক্ষিত প্ৰমাণীকৰণ আৰু অন্যান্য আৰবিআই ই-মেণ্ডেট-সম্পৰ্কীয় প্ৰয়োজনীয়তাবোৰ সম্পাদন কৰিব লাগিব ।
• গ্ৰাহকসকলক তেওঁলোকৰ ব্যৱসায়িক প্লেটফৰ্মৰ পৰা তেওঁলোকৰ টোকেন বিলোপ কৰাৰ বিকল্প দিব লাগিব ।

ই কেনেদৰে কাম কৰিব?

• 1 অক্টোবৰৰ পৰা লেনদেনৰ বাবে সৃষ্টি কৰা টোকেনবোৰ অপৰিৱৰ্তনীয় আৰু অনন্য হ'ব । ইয়াৰ সৈতে কোনেও সুৰক্ষা স্তৰ ভংগ কৰিব নোৱাৰে আৰু কাৰ্ডৰ বিৱৰণ ক্ৰয় কৰিবলৈ পৰিশোধ প্ৰক্ৰিয়াটো ডিকোড কৰিব নোৱাৰে ।
• ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংকৰ মতে, নতুন প্ৰণালীয়ে চাৰ্জবেক, বিবাদ আৰু প্ৰৱঞ্চনাৰ সংখ্যা হ্ৰাস কৰিব আৰু গ্ৰাহক, ব্যৱসায়ী আৰু বেংকক সহায় কৰিব ।

টোকেন কৰাৰ পিছত গ্ৰাহক কাৰ্ডৰ বিৱৰণ সুৰক্ষিত নেকি ?

প্ৰকৃত কাৰ্ড ডাটা, টোকেন, আৰু অন্যান্য প্ৰাসংগিক বিৱৰণবোৰ কৰ্তৃত্বপ্ৰাপ্ত কাৰ্ড নেটৱৰ্কৰ দ্বাৰা এক সুৰক্ষিত মোডত সঞ্চিত কৰা হয় । এজন টোকেন অনুৰোধকাৰীয়ে প্ৰাথমিক একাউণ্ট নম্বৰ (Primary Account Number, PAN), অৰ্থাৎ কাৰ্ড নম্বৰ বা আন কোনো কাৰ্ডৰ বিৱৰণ সংৰক্ষণ কৰিব নোৱাৰে । কাৰ্ড নেটৱৰ্কবোৰক সুৰক্ষা আৰু নিৰাপত্তাৰ বাবে প্ৰমাণিত কৰা টোকেন অনুৰোধকাৰীয়ে লাভ কৰাৰ বাবেও বাধ্যতামূলক কৰা হয়, যিটো আন্তৰ্জাতিক সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ পদ্ধতি/বিশ্বব্যাপি স্বীকৃত মানদণ্ড অনুসৰি হয় ।

আৰবিআইয়ে কিয় টোকেনাইজেচনলৈ সলনি কৰিছে ?

আমি উল্লেখ কৰাৰ দৰে, কাৰ্ডৰ বিৱৰণ আৰু ব্যৱহাৰকাৰীৰ ডাটা প্ৰায়ে পৰিশোধ বা ব্যৱসায়িক গেটৱেত সঞ্চিত কৰা হয় । ৱেবছাইটবোৰত এই ডাটা ষ্টোৰেজটোৱেই গ্ৰাহকৰ ডাটা অনলাইন ফিজিং আৰু প্ৰৱঞ্চনাৰ প্ৰতি অসুৰক্ষিত কৰি তুলিব পাৰে ।

টোকেনাইজেচন এক সুৰক্ষিত বিকল্প বুলি গণ্য কৰা হয় । কিয়নো লেনদেনৰ সময়ত প্ৰকৃত কাৰ্ডৰ বিৱৰণ এজন ব্যৱসায়ীৰ বাবে উপলব্ধ নহয় । গ্ৰাহকৰ কাৰ্ডৰ বিৱৰণ কেৱল বেঙ্ক আৰু কৰ্তৃত্বপ্ৰাপ্ত কাৰ্ড নেটৱৰ্কৰ সৈতেহে সংৰক্ষণ কৰা হয় ।

ডেবিট ক্ৰেডিট কাৰ্ড ধাৰক : টোকেনাইজ কৰাৰ পদক্ষেপ (Steps to tokenise)

সামগ্ৰী ক্ৰয় কৰিবলৈ ই-কমাৰ্চ ৱেবছাইট এটা চাওক ।

• পৰিশোধ পদ্ধতি হিচাপে পছন্দৰ কাৰ্ড বিকল্পসমূহ বাছনি কৰক
• সকলো প্ৰয়োজনীয় বিৱৰণ সাৱধানে অন্তৰ্ভুক্ত কৰক
• এটা টোকেন সৃষ্টি কৰিবলৈ আৰু ইয়াক আৰবিআইৰ নিৰ্দেশনা অনুসৰি সংৰক্ষণ কৰিবলৈ ৱেবছাইটত আৰবিআইৰ নিৰ্দেশনা অনুসৰি আপোনাৰ কাৰ্ডখন সুৰক্ষিত কৰক বুলি কোৱা বিকল্পটোত টেপ কৰক
• আপুনি এটা অ'টিপি লাভ কৰিব (OTP)
• বেঙ্ক পৃষ্ঠাত অ'টিপি অন্তৰ্ভুক্ত কৰক আৰু কাৰ্ডৰ বিৱৰণ টোকেন সৃষ্টি আৰু লেনদেনৰ অনুমোদনৰ বাবে প্ৰেৰণ কৰা হ'ব ।

টোকেনটো ব্যৱসায়ীলৈ প্ৰেৰণ কৰা হ'ব আৰু তেওঁ ব্যক্তিগত কাৰ্ডৰ বিৱৰণৰ ঠাইত ইয়াক সংৰক্ষণ কৰিব ।

পৰৱৰ্তী পৰ্যায়ত আপুনি একেটা ই-কমাৰ্চ প্লেটফৰ্ম বা মাৰ্চেণ্ট ৱেবছাইট দৰ্শন কৰিলে, সংৰক্ষিত কাৰ্ডৰ অন্তিম চাৰিটা অংক প্ৰদৰ্শিত হ'ব । ই ডেবিট কাৰ্ড বা ক্ৰেডিট কাৰ্ডটো টোকেন কৰা হোৱা বুলি সূচায় ।

গ্ৰাহক এজনে তেওঁৰ কাৰ্ডখন টোকেন কৰিব দিব নে নিদিয়ে সেয়া বাছনি কৰিব পাৰে । যিসকলে টোকেন সৃষ্টি কৰিব নিবিচাৰে তেওঁলোকে লেনদেন কৰাৰ সময়ত কাৰ্ডৰ বিৱৰণ মেনুৱেলভাৱে অন্তৰ্ভুক্ত কৰি আগৰদৰে লেনদেন অব্যাহত ৰাখিব পাৰে ।

আপোনাৰ কাৰ্ডবোৰ টোকেন কৰাটো বাধ্যতামূলক নেকি ?

• 1 আগষ্টলৈকে চৰকাৰে গ্ৰাহকসকলৰ বাবে টোকেনাইজেচন গ্ৰহণ কৰাটো বাধ্যতামূলক কৰা নাই ।
• যিসকলে টোকেন সৃষ্টি কৰিব নিবিচাৰে তেওঁলোকে লেনদেন কৰাৰ সময়ত কাৰ্ডৰ বিৱৰণ মেনুৱেলভাৱে অন্তৰ্ভুক্ত কৰি আগৰদৰে লেনদেন অব্যাহত ৰাখিব পাৰে ।
• ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংকৰ নিৰ্দেশনা অনুসৰি 30 ছেপ্টেম্বৰ, 2022-ৰ ভিতৰত সকলো অংশীদাৰক টোকেনাইজড লেনদেন চম্ভালিবলৈ, বৈকল্পিক প্ৰণালী ৰূপায়ণ কৰিবলৈ আৰু টোকেন সৃষ্টি কৰাৰ প্ৰক্ৰিয়াৰ বিষয়ে জনসজাগতা সৃষ্টি কৰিবলৈ আৰু লেনদেন কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ সাজু থাকিবলৈ পৰামৰ্শ দিয়া হৈছে ।

লগতে পঢ়ক :ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংকে বৃদ্ধি কৰিছে ৰেপো ৰেট