জ্ঞানপিপাসু ছাত্ৰৰ পৰা ইছৰোলৈ: জানো আহক ইছৰোৰ বিজ্ঞানী নিগাৰ শ্বাজীৰ জীৱন পৰিক্ৰমাৰ বিষয়ে

ইটিভি ভাৰতৰ সৈতে আছুতীয়া সাক্ষাৎকাৰ ইছৰোৰ নিগাৰ শ্বাজীৰ ৷ বিভিন্ন গৱেষণাৰ সমান্তৰালভাৱে ইছৰোলৈ তেওঁৰ যাত্ৰা সম্বন্ধেও উল্লেখ কৰে আমাৰ জ্যেষ্ঠ সাংবাদিক অনুভা জৈনৰ আগত ।

হায়দৰাবাদ: ভাৰতীয় মহাকাশ গৱেষণা সংস্থাৰ (ISRO) জ্যেষ্ঠ মহিলা বিজ্ঞানী তথা আদিত্য এল 1 সৌৰ অভিযানৰ আঁৰৰ দূৰদৰ্শী নিগাৰ শ্বাজীয়ে বৰ্তমান ভৱিষ্যতৰ কেইবাটাও ৰব’টিক মহাকাশ অন্বেষণ প্ৰকল্পৰ নেতৃত্ব দি আছে । শ্বাজীয়ে বেংগালুৰুৰ ইছৰোৰ ইউ আৰ ৰাও চেটেলাইট চেণ্টাৰত সহযোগী সঞ্চালক হিচাপে কাম কৰি আছে আৰু ইছৰোৰ সৈতে 35 বছৰতকৈও অধিক সময় ধৰি জড়িত হৈ থাকি অৰিহণা যোগাই আহিছে ।

1987 চনত ইছৰোত যোগদান কৰাৰ বাবে নিগাৰে প্ৰেৰণা লাভ কৰিছিল ভাৰতীয় মহাকাশ কাৰ্যসূচীৰ প্ৰতিষ্ঠাপক পিতৃ দূৰদৰ্শী বিক্ৰম চাৰাভাইৰ পৰা । তেখেতে কয়, "1969 চনত যেতিয়া জাতিটোৱে অসংখ্য প্ৰত্যাহ্বানৰ সৈতে যুঁজি আছিল, তেতিয়া বিক্ৰম সাৰাভাইয়ে মানুহক দৰিদ্ৰতাৰ পৰা উলিয়াই অনাৰ বাবে কল্পনা কৰিছিল । আজি তেওঁৰ আগন্তুক চিন্তাধাৰাৰ দৃষ্টিভংগীৰ বাবে আমি উল্লেখযোগ্য অগ্ৰগতি লাভ কৰিছো, তেওঁ কল্পনা কৰা বহুখিনি সাৰ্থক কৰিব পাৰিছো ।"

ইছৰোত 35 বছৰীয়া কেৰিয়াৰত নিগাৰে বিভিন্ন ভূমিকাৰ সৈতে জড়িত হৈ পৰিছিল, তথাপিও সংস্থাটোৰ কৰ্ম সংস্কৃতি আৰু পৰিৱেশ স্থিৰ হৈ থকাত তেওঁ গৌৰৱ অনুভৱ কৰে । আত্মপ্ৰেৰণা, দলীয় কাম আৰু নিৰন্তৰ উন্নতি ইছৰোৰ সফলতাৰ অবিচ্ছেদ্য অংগ আৰু নিগাৰ আত্মবিশ্বাসী যে এই শক্তিশালী ভেটিয়ে সংস্থাটোক অধিক উল্লেখযোগ্য কৃতিত্বৰ দিশে আগুৱাই নিব ।

আদিত্য এল 1ৰ প্ৰতি নিগাৰৰ অনন্য দায়িত্ববোধ

ইটিভি ভাৰতৰ সৈতে হোৱা এক স্পষ্ট বাৰ্তালাপত নিগৰে কয়, “আদিত্য এল 1 ৰ দৰে মিছনৰ নেতৃত্ব দি মই পূৰ্বৰ নেতৃত্বৰ ভূমিকাৰ তুলনাত মোৰ বৰ্তমানৰ ভূমিকাত এক অনন্য দায়িত্ববোধ অনুভৱ কৰিছো ।” মিছনৰ সহযোগী প্ৰকল্প সঞ্চালক হিচাপে নিগাৰক সমগ্ৰ মহাকাশযানখনৰ বিন্যাস, বাস্তৱায়ন আৰু উৎক্ষেপণৰ তদাৰক কৰাৰ দায়িত্ব দিয়া হৈছে । তেওঁ মিছনৰ সকলো দিশৰ সমন্বয়ত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে, স্বাস্থ্য পৰ্যবেক্ষণ আৰু মহাকাশ বিজ্ঞান উপগ্ৰহৰ পৰা আৰম্ভ কৰি নেভিগেচন আৰু যোগাযোগ উপগ্ৰহ প্ৰকল্পলৈকে একাধিক প্ৰকল্প পৰিচালনা কৰে, এই সকলোবোৰ মানৱ মহাকাশ কাৰ্যসূচীৰ সৈতে সংযুক্ত ।

'এটা বিজ্ঞান অভিযান হোৱাৰ বাবে আদিত্য এল 1 সাতটা যন্ত্ৰৰে সজ্জিত, প্ৰত্যেকটো বিভিন্ন লেব আৰু প্ৰতিষ্ঠানৰ দ্বাৰা নিৰ্মিত, য'ত আছে পুনেৰ আন্তঃবিশ্ববিদ্যালয় চেণ্টাৰ ফৰ এষ্ট্ৰ'নমি এণ্ড এষ্ট্ৰ'ফিজিক্স (আই ইউ চি এ এ) আৰু বেংগালুৰুৰ ইণ্ডিয়ান ইনষ্টিটিউট অৱ এষ্ট্ৰ'ফিজিক্স (আই আই এ)। of Space,” নিগৰে কয়।

আদিত্য এল 1 মিছন

আদিত্য এল 1 মিছনৰ গুৰুত্বৰ বিষয়ে অধিক কোৱাৰ সময়ত নিগাৰ শ্বাজীয়ে কয়, "আদিত্য এল 1 মিছন হৈছে সূৰ্য আৰু ইয়াৰ বিভিন্ন দিশ যেনে সৌৰ কণা, সূৰ্যৰ বাহিৰৰ স্তৰ, প্লাজমা, চুম্বকীয় ক্ষেত্ৰ, ফ্লেয়াৰ আদি বুজি পোৱা আৰু অধ্যয়ন কৰা। ইয়াৰ জৰিয়তে আমি মহাকাশৰ বতৰ বুজিব পাৰো আৰু ভৱিষ্যতৰ পৰিঘটনাৰ ভৱিষ্যদ্বাণী কৰিব পাৰো যাতে আমি মহাকাশযানৰ ক্ষতি ৰোধ কৰিব পাৰো ।"

আদিত্য এল 1 ৰ ভূমিকা হ’ল তথ্য পৰ্যবেক্ষণ কৰা, যিবোৰ তাৰ পিছত বিজ্ঞানীসকলে বিশ্লেষণ কৰি নতুন গৱেষণা আৰু আৱিষ্কাৰক আগুৱাই লৈ যায় । এই তথ্যসমূহ অৱশেষত প্ৰকাশ পায়, যিয়ে বিশ্বব্যাপী জ্ঞানত অৰিহণা যোগায় । ইছৰোৰ 50 খনতকৈও অধিক মহাকাশ যান মহাকাশত আছে বুলিও তেওঁ কয় । প্ৰায়ে শুনা যায় যে সৌৰ খহনীয়া বা বিস্ফোৰণে মহাকাশযানৰ ক্ষতি কৰে । আজি পৃথিৱীৰ প্ৰযুক্তি আৰু বতৰৰ পূৰ্বাভাস বিজ্ঞানীসকলে যথেষ্ট সঠিকভাৱে ভৱিষ্যদ্বাণী কৰিছে । একেদৰে মহাকাশৰ বতৰৰ ভৱিষ্যদ্বাণী কৰি আমি মহাকাশৰ ক্ষতি ৰোধ কৰিব পাৰো আৰু মহাকাশৰ সম্পত্তি সুৰক্ষিত কৰিব পাৰো । আদিত্য এল 1 মিছনৰ জৰিয়তে ইছৰোই মহাকাশৰ বতৰৰ উন্নত মডেল আৰু ভৱিষ্যদ্বাণী সৃষ্টি কৰিবলৈ সক্ষম হ’ব, যিয়ে মহাকাশৰ বতৰৰ বিষয়ে সঠিক তথ্য প্ৰদান কৰিব ।

ভৱিষ্যতৰ মিছন

দশক শেষ হোৱাৰ পূৰ্বে ইছৰোৰ পৰিকল্পনা কৰা গ্ৰহ অভিযানৰ এক অভিলাষী লাইনআপ আছে, য’ত আছে মংগল গ্ৰহৰ লেণ্ডাৰ, ভেনাছ অৰ্বিটাৰ আৰু জাপান এৰোস্পেচ এক্সপ্ল’ৰেচন এজেন্সী (জেক্সা)ৰ সৈতে চন্দ্ৰযান-4/লুপেক্স । ইছৰোৰ ভৱিষ্যতৰ ৰব’টিক অন্বেষণ প্ৰকল্পৰ নেত্ৰী হিচাপে নিগাৰ শ্বাজীয়ে এই অভিযানসমূহৰ বাবে তেওঁৰ দৃষ্টিভংগী জনাইছিল, ইয়াক ভাৰতৰ মহাকাশ অন্বেষণৰ বাবে ষ্টেপিং ষ্টোন হিচাপে দেখা গৈছিল । তেওঁ কয় যে চন্দ্ৰযান 3 য়ে চন্দ্ৰত উল্লেখযোগ্য অৱতৰণ কৰাৰ বিপৰীতে চন্দ্ৰযান 4 য়ে নমুনা ঘূৰাই আনি আৰু আগবাঢ়ি যাব, য’ত মানুহ চন্দ্ৰত অৱতৰণ কৰি নিৰাপদে পৃথিৱীলৈ উভতি আহিব । পিছলৈ তাত এটা আত্মনিৰ্ভৰশীল বাসস্থান স্থাপন কৰা হওক যিয়ে অধিক অন্বেষণৰ বাবে মধ্যৱৰ্তী স্থান হিচাপে কাম কৰিব লাগে । এই অভিযানটো ভৱিষ্যতৰ মহাকাশ অন্বেষণৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় কৌশল আয়ত্ত কৰাৰ মূল চাবিকাঠি ।

শুক্ৰ অভিযানৰ সন্দৰ্ভত নিগাৰে বুজাই দিলে যে শুক্ৰক প্ৰায়ে পৃথিৱীৰ “যমজ” বুলি কোৱা হয় যদিও শুক্ৰৰ ওপৰত থকা চৰম পৰিস্থিতিয়ে ইয়াক পৃথিৱীৰ পৰা বহু পৰিমাণে পৃথক কৰি তোলে । তেওঁ আলোকপাত কৰি কয় যে শুক্ৰৰ জলবায়ু হয়তো এসময়ত পৃথিৱীৰ দৰে আছিল, যাৰ বাবে ভৱিষ্যতৰ মহাকাশ অন্বেষণৰ বাবে ইয়াৰ অধ্যয়ন অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ ।

এই সকলোবোৰ অভিযানৰ পূৰ্বে নিগাৰে ভাৰতৰ মানৱ মহাকাশ উৰণ কাৰ্যসূচী ভাৰতীয় অন্তৰীক্ষ ষ্টেচন (বি এ এছ) আৰু গগনিয়ান স্থাপনৰ গুৰুত্বৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল । ধাৰণাটো হ’ল মাইক্ৰ’গ্ৰেভিটি পৰীক্ষা কৰিব পৰাকৈ এটা মহাকাশ কেন্দ্ৰ সৃষ্টি কৰা, যাৰ ফলত অৱশেষত জৈৱ প্ৰযুক্তি আৰু ঔষধৰ দৰে উদ্যোগৰ ওপৰত যথেষ্ট প্ৰভাৱ পৰিব । বিএএছ আৰু গগনিয়ান স্থাপনৰ কাম একেলগে চলিব, ডকিং মিছনে দুয়োটা পদক্ষেপক সমৰ্থন কৰাত মূল ভূমিকা পালন কৰিব । তদুপৰি নিগাৰে চন্দ্ৰৰ ওচৰত মহাকাশ কেন্দ্ৰ আৰু চন্দ্ৰত বাসস্থানৰ কল্পনা কৰিছে, যাৰ ফলত মহাকাশত মানুহৰ উপস্থিতি বৃদ্ধি পাব ।

ইছৰো আৰু বিশ্বব্যাপী সহযোগিতা

ইছৰোৰ ভৱিষ্যত সফলতাৰ বাবে বিশ্বব্যাপী সহযোগিতা অতি প্ৰয়োজনীয় আৰু নিগাৰে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সংস্থা নাছা আৰু জেক্সাৰ সৈতে ইছৰোৰ অংশীদাৰিত্বৰ দৰে বিশ্বব্যাপী অংশীদাৰিত্বই ভাৰতৰ মহাকাশ কাৰ্যসূচীৰ ভৱিষ্যত গঢ় দিয়া দেখিছে । উদাহৰণস্বৰূপে, নাছা আৰু ইছৰোৱে একেলগে পৃথিৱী পৰ্যবেক্ষণকাৰী উপগ্ৰহ প্ৰকল্প নিছাৰ অভিযানত কাম কৰি আছে, আনহাতে জেক্সাই ৰভাৰ নিৰ্মাণ কৰি আছে আৰু ইছৰোই সংশ্লিষ্ট লেণ্ডাৰ নিৰ্মাণ কৰি আছে । এই অংশীদাৰিত্বসমূহে এক ভাগ-বতৰা পৰীক্ষামূলক ফলাফলৰ অনুমতি দিয়ে, যাৰ ফলত মহাকাশ অন্বেষণৰ অগ্ৰগতি ত্বৰান্বিত হয় ।

ইছৰোত প্ৰৱেশ আৰু প্ৰেৰণাৰ উৎস

নিগাৰ শ্বাজীয়ে ইটিভি ভাৰতক তেওঁৰ কেৰিয়াৰৰ প্ৰেৰণা সন্দৰ্ভত জনাই কয় যে তেওঁৰ মনত বিজ্ঞান আৰু গণিতৰ প্ৰতি আগ্ৰহ জগাই তোলাত তেওঁৰ পিতৃয়ে সদায় গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল । তেওঁ পুনৰ কৈছিল, “মোৰ দেউতাই মোক বিজ্ঞানৰ জগতখনৰ লগত চিনাকি কৰাই দিছিল ।” নিগাৰৰ পিতৃ গণিতৰ স্নাতক আছিল আৰু শৈশৱত মেৰী কিউৰীৰ কাহিনী কৈছিল, যিয়ে তেওঁৰ মনত বিজ্ঞান আৰু পদাৰ্থ বিজ্ঞানৰ প্ৰতি গভীৰ আগ্ৰহ জগাই তুলিছিল । নিগাৰে স্মৰণ কৰি কয়, "মোৰ দেউতাই গণিত আৰু পদাৰ্থ বিজ্ঞানৰ ধাৰণাবোৰ ইমানেই আকৰ্ষণীয়ভাৱে বুজাইছিল যে মই এই বিষয়বোৰ সহজ আৰু আকৰ্ষণীয় দুয়োটা দিশতে পাইছিলো ।"

বিজ্ঞানৰ দ্ৰুত অগ্ৰগতি হ’বলৈ আৰম্ভ কৰাৰ লগে লগে নিগাৰে প্ৰযুক্তিৰ কেৰিয়াৰ গঢ়িবলৈ সিদ্ধান্ত ল’লে । তেওঁ অভিযান্ত্ৰিক অধ্যয়ন কৰিবলৈ বাছি লৈছিল । ডিগ্ৰী সম্পূৰ্ণ কৰাৰ পিছত চাকৰিৰ সন্ধানত ইছৰোকে ধৰি বহু সংস্থাৰ সৈতে অক্লান্তভাৱে জড়িত হৈ পৰিছিল । আন বহুতৰ দৰে তেঁৱো মহাকাশৰ প্ৰতি কৌতুহলী আছিল যদিও ইছৰোত যোগদান কৰাৰ বিশেষ পৰিকল্পনা কেতিয়াও কৰা নাছিল । অৱশ্যে তেওঁ নিৰ্বাচিত হৈছিল আৰু তাত উপস্থিত হোৱাৰ পিছত তেওঁ প্ৰতিদিনে নতুন নতুন প্ৰত্যাহ্বানৰ সন্মুখীন হৈছিল ।

মহিলাৰ বাবে বিজ্ঞান আৰু গৱেষণাৰ জগতখনত প্ৰৱেশ

মহিলাসকলে বিজ্ঞান আৰু গৱেষণাত প্ৰৱেশ কৰাত হোৱা অসুবিধাৰ বিষয়ে সোধাত নিগাৰ শ্বাজীয়ে হাস্যবদনে কয়, "মানুহৰ এই মানসিকতা থাকে আৰু বিজ্ঞান আৰু গণিত অতি কঠিন বুলি কোৱাটো এটা ধাৰণা । মই সদায় গণিত সকলো বিষয়ৰ ভিতৰত আটাইতকৈ সহজ পাইছিলো কাৰণ ই যুক্তি আৰু যুক্তিৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি গঢ় লৈ উঠা তথা মুখস্থ শিক্ষণৰ ওপৰত নহয় ।"

অভিযান্ত্ৰিক শাখাত মহিলাৰ অৱস্থা

অভিযান্ত্ৰিক ক্ষেত্ৰখনত মহিলাৰ মৰ্যাদাৰ পৰিৱৰ্তনৰ বিষয়ে কওঁতে নিগাৰ শ্বাজীয়ে কয়, "মই সদায় অতি প্ৰত্যাহ্বানমূলক আৰু অস্বাভাৱিক কাম এটা কৰিব বিচাৰো । ইঞ্জিনিয়াৰিঙৰ নামভৰ্তি লওঁতে সেই সময়ত মহিলাৰ বাবে এই ক্ষেত্ৰখন বৰ মুকলি নাছিল । মাত্ৰ তিনিটা শাখা আছিল: ইলেক্ট্ৰিকেল, মেকানিকেল আৰু চিভিল । মেকানিকেল ইঞ্জিনিয়াৰিঙৰ প্ৰতি মোৰ আগ্ৰহ আছিল, কিন্তু মই উপলব্ধি কৰিছিলো যে এই ক্ষেত্ৰখন সেই সময়ত মহিলাৰ বাবে উপলব্ধ নাছিল, সেয়েহে মই নতুনকৈ বাছি লৈছিলো ইলেক্ট্ৰনিক্স আৰু যোগাযোগৰ উদীয়মান ক্ষেত্ৰখন ।"

এসময়ত বিশুদ্ধ তাত্ত্বিক যেন লগা কলেজীয়া দিনত যি জ্ঞান লাভ কৰিছিল, সেই জ্ঞানে আজি ইছৰোত যোগদান কৰাৰ পাছতেই স্পষ্ট ৰূপ ধাৰণ কৰিছে বুলিও তেওঁ কয় । "আজি কৃত্ৰিম বুদ্ধিমত্তা আৰু মেচিন লাৰ্নিঙৰ দৰে ক্ষেত্ৰত প্ৰযুক্তি ক্ষেত্ৰত এক বৃহৎ উন্নয়ন হৈছে । বিগত 10 বছৰত ইলেক্ট্ৰনিকছ আৰু যোগাযোগৰ ক্ষেত্ৰত অসাধাৰণ বৃদ্ধি হৈছে ।"

নাৰীৰ অৱদান আৰু সমাজত পৰিৱৰ্তন

নিগাৰ শ্বাজীৰ মতে এয়া কেৱল বিজ্ঞানৰ কথা নহয়, প্ৰতিটো ক্ষেত্ৰৰ কথা যে মহিলাসকলে যি দিশলৈ যাব বিচাৰে, সম্পূৰ্ণ নিষ্ঠা, অধ্যৱসায় আৰু একাগ্ৰতাৰে নিজৰ লক্ষ্যত উপনীত হ’ব লাগে । আজি প্ৰযুক্তিক গুৰুত্বপূৰ্ণ বুলি গণ্য কৰা হয়, কেৱল মহাকাশতে নহয়, প্ৰতিটো ক্ষেত্ৰতে । মহাকাশ আৰু বাস্তৱ জীৱনতো অত্যাধুনিক প্ৰযুক্তি ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে; আমি প্ৰযুক্তিৰ সৈতে জীয়াই আছো ।

এগৰাকী মহিলাই নিজৰ মূল্য প্ৰমাণ কৰিবলৈ পুৰুষতকৈ বেছি সংগ্ৰাম কৰিবলগীয়া হয় নেকি বুলি সোধাত নিগাৰে অস্বীকাৰ কৰি কয় যে এয়া এক অচেতন পক্ষপাতিত্ব । ঘৰ আৰু কৰ্মৰ মাজত ভাৰসাম্য ৰক্ষা কৰি মহিলাসকলে আগবাঢ়িব লাগিব । তেওঁ কয়, "মই মোৰ মাক কৃতিত্ব দিওঁ, যাৰ বাবেই মই ঘৰ আৰু কৰ্মস্থলীৰ মাজত ভাৰসাম্য ৰক্ষা কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিলো । আমি শিশুক এনেদৰে ডাঙৰ-দীঘল কৰা উচিত যাতে তেওঁলোকে পুৰুষ-মহিলাৰ মাজত সমতা আৰু পাৰস্পৰিক সন্মানৰ অনুভৱ বুজি পায় ।"

তেওঁ পুনৰ কয়, "পাৰস্পৰিক সন্মানৰ অভাৱৰ বাবে এই সকলোবোৰ পক্ষপাতিত্ব ঘটে । শেষত নাৰীৰ প্ৰতি সমাজৰ মানসিকতা সলনি হোৱাটো প্ৰয়োজন আৰু সেয়া ঘৰৰ পৰাই আৰম্ভ হ’ব পাৰে ।"

লগতে পঢ়ক