ৰুদ্ৰপ্ৰয়াগ: অনন্য সংস্কৃতি আৰু ধৰ্মীয় পৰম্পৰাৰ বাবে পৰিচিত উত্তৰাখণ্ডৰ ৰুদ্ৰপ্ৰয়াগৰ তিনিখন গাঁৱত বছৰৰ এই সময়ত স্বাভাৱিক আৰু অলৌকিক জীৱনৰ মাজৰ ৰেখাডাল পাতল হৈ পৰে । সোমবাৰৰ পৰা গাঁৱৰ মানুহৰ জীৱনটো দৈনন্দিন জীৱনৰ দৰে একে হ’ব নোৱাৰে ।
এই সময়ছোৱাত স্বাভাৱিক জগত আৰু অলৌকিকতাৰ মাজত অনুভূত সীমাবদ্ধতাবোৰ অস্পষ্ট বা দুৰ্বল হৈ পৰিব, যাৰ ফলত অলৌকিকতাক অধিক সুলভ বা লক্ষ্যণীয় কৰি তুলিব । সজীৱ সংস্কৃতি আৰু ধৰ্মীয় ৰীতি-নীতিৰ বাবে বিখ্যাত কেদাৰ উপত্যকাৰ তিনিখন গাঁৱত ‘লকডাউন’ চলি আছে, যিটো বছৰৰ এই সময়ত এক অনাকাংক্ষিত প্ৰথা ।
স্থানীয় ৰাইজৰ ধৰ্মীয় আৱেগৰ সৈতে জড়িত জাখ মেলাকে ধৰি বহু দিশত এই পৰম্পৰাসমূহ অনন্য । বৰ্তমান এই মেলাৰ প্ৰস্তুতি অন্তিম পৰ্যায়ত । জাখ ৰাজা উৎসৱ কেদাৰ উপত্যকা অঞ্চলৰ সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ অংশ, স্থানীয় পৰম্পৰা আৰু বিশ্বাসৰ প্ৰদৰ্শন । এই উৎসৱৰ সময়ত ভট্টি নৃত্যৰ সময়ত স্থানীয়ভাৱে ‘জাখ ৰাজা’ নামেৰে পৰিচিত যক্ষ ৰজাৰ ছন্দময় গতিবিধিৰ প্ৰতিলিপি কৰা হয় ।
তিনিখন গাঁৱত ‘লকডাউন’
পৰম্পৰাগতভাৱে এই মেলা প্ৰতি বছৰে বৈশাখী মাহৰ দ্বিতীয় দিনা অৰ্থাৎ বৈশাখীৰ পাছদিন অনুষ্ঠিত হয় । এইবাৰ ১৪ এপ্ৰিলত জাখধৰ (গুপ্তকাশী)ত অনুষ্ঠিত হ’ব এই মেলা ।
যদিও এইখন অঞ্চলটোৰ ১৪খন গাঁৱৰ পৰম্পৰাগত মেলা, তথাপিও তিনিখন গাঁৱৰ গাঁওবাসীয়ে কেৱল পোনপটীয়াকৈ অনুষ্ঠানত অংশগ্ৰহণ কৰিব পাৰে । বিশ্বাস মতে গাঁও দেৱশাল, কোঠেদা আৰু নাৰায়ণকোটি গাঁৱে এই অনুষ্ঠানৰ পবিত্ৰতা আৰু পৰম্পৰা বজাই ৰাখিব পাৰে । মেলাৰ তিনিদিন আগতে এই তিনিখন গাঁৱত ‘লকডাউন’ জাৰি কৰা হয়, যাৰ মুখ্য আকৰ্ষণ হ’ল জলন্ত চুলাত নৃত্যৰ প্ৰথা ।
বাহিৰৰ লোকৰ প্ৰৱেশ নিষিদ্ধ
দেৱশল গাঁৱৰ আচাৰ্য হৰ্ষবৰ্ধন দেৱশালিয়ে কয়, "এই সময়ছোৱাত গাঁৱত বাহিৰৰ মানুহ, আনকি আত্মীয়ৰ প্ৰৱেশ নিষিদ্ধ । স্থানীয় ৰাইজে জাখ মেলাৰ বাবে জুইৰ গাঁত প্ৰস্তুত কৰিবলৈ কাঠ সংগ্ৰহ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিছে । ১৫ এপ্ৰিলত জখৰাজ নৃত্য জ্বলন্ত অংগত প্ৰদৰ্শন কৰি ভক্তক আশীৰ্বাদ দিয়া হ'ব ।"
আচাৰ্য হৰ্ষবৰ্ধন দেৱশালীৰ মতে কেদাৰ উপত্যকাৰ জাখধৰত অৱস্থিত জাখ মন্দিৰটো ধৰ্মীয় বিশ্বাসৰ কেন্দ্ৰবিন্দু । যদিও গড়ৱালৰ বহু ঠাইত পাহাৰৰ ওখ শিখৰত জাখ মন্দিৰ আছে সকলোৰে নিজস্ব গুৰুত্ব আছে । কিন্তু গুপ্তকাশীৰ সমীপৰ জাখধৰ অঞ্চলটোৰ ১৪খন গাঁৱৰ লগতে কেদাৰ উপত্যকাৰ হাজাৰ হাজাৰ লোকৰ বিশ্বাসৰ কেন্দ্ৰবিন্দু ।
শতিকা পুৰণি পৰম্পৰা
পৰম্পৰা অনুসৰি কোঠেদা আৰু নাৰায়ণকোটিৰ গাঁওবাসীয়ে প্ৰায় এসপ্তাহ আগতেই মূৰত টুপী আৰু কঁকালত কাপোৰ পিন্ধি খালী ভৰিৰে কাঠ আৰু খাদ্য সামগ্ৰী সংগ্ৰহ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে ।
এই কাঠবোৰ যেতিয়া জুইৰ গাঁতত ভৰাই দিয়া হয় তেতিয়া ইয়াক ‘মুণ্ডী’ বুলি কোৱা হয় । এই সময়ছোৱাত ওক গছৰ কাঠ আৰু ‘দেৱ বৃক্ষ পানিয়া’ ডালবোৰ ওপৰত ৰখা হয় ।
৫০ কুইণ্টল কাঠেৰে নিৰ্মিত এটা ভব্য অগ্নিকুণ্ড
স্থানীয় গাঁওবাসীৰ মতে প্ৰায় ৫০ কুইণ্টল কাঠেৰে মেলাৰ বাবে এটা ভব্য অগ্নিকুণ্ড প্ৰস্তুত কৰা হৈছে । সোমবাৰে পৰা বৈশাখী উৎসৱৰ নিশা পৰম্পৰাগত পূজাৰ অন্তত জুইৰ গাঁতত ৰখা কাঠৰ ওপৰত জুই জ্বলোৱা হ’ব । এই জুই গোটেই ৰাতিটো জ্বলি থাকে । সেই জুইক ৰক্ষা কৰিবলৈ নাৰায়ণকোটি আৰু কোঠেডাৰ গাঁৱৰ মানুহে ইয়াত নিশাৰ ভিজিল কৰি জাখ দেৱতাৰ নৃত্যৰ বাবে অঙঠা সাজু কৰিছিল ।
'জাখ ৰাজা'ৰ প্ৰৱেশ
মঙলবাৰে জাখ ৰাজাই ঢোল লৈ কোঠেডা আৰু দেৱশাল হৈ জাখধৰত উপস্থিত হ’ব আৰু জলন্ত অঙঠাৰ মাজত নাচি নাচি ভক্তসকলক আশীৰ্বাদ দিব । জাখৰাজৰ মূৰ্তি দেৱশালৰ বিন্ধ্যবাছিনী মন্দিৰত ৰখা হয় আৰু পালনাত জাখধৰলৈ লৈ যোৱা হয় । মেলাত পূজা-অৰ্চনা কৰি তেওঁলোকক পুনৰ বিন্ধ্যবাছিনী মন্দিৰলৈ অনা হয় ।
‘জাখ ৰাজা’ পৰিয়াল আৰু গাঁৱৰ পৰা দুসপ্তাহ আঁতৰত থাকে
পৰম্পৰা অনুসৰি ‘জাখ ৰাজা’ অনুষ্ঠানৰ পূজাৰীয়ে দুসপ্তাহৰ আগৰে পৰা পৰিয়াল আৰু গাঁৱৰ পৰা আঁতৰি থাকিবলগীয়া হয়, যিটো ধৰ্মীয় বিশ্বাসৰ সৈতে জড়িত । দিনটোত এবাৰহে খায় । বৰ্তমান নাৰায়ণকোটিৰ সচ্চিদানন্দ পূজাৰী ‘জাখ ৰাজা’ৰ পুৰোহিত ।
কেদাৰ উপত্যকাৰ আন বহু ঠাইত ‘জাখ ৰাজা’ পূজাৰ পৰম্পৰা আছে । বৰছু আৰু চৌমাছি গাঁৱতো অনুৰূপ কিছু অনুষ্ঠান আয়োজন কৰা হয় যদিও গুপ্তকাশীৰ জাখধৰ মেলাৰ তাৎপৰ্য বেলেগ । স্থানীয় ৰাইজৰ মতে ‘জাখ ৰাজা’ এই অঞ্চলৰ ৰক্ষক আৰু সুখ-সমৃদ্ধিৰ দাতা ।
