ডেৰাডুন: উত্তৰাখণ্ডৰ ভৌগোলিক অৱস্থাৰ প্ৰতিকূলতাৰ বাবে ৰাজ্যখনৰ সম্পদসমূহ সীমিত । এই কাৰণেই চৰকাৰে প্ৰতিদিনে হাতত লৈছে নতুন নতুন প্ৰচেষ্টা । যাৰ জৰিয়তে কেৱল ৰাজ্যৰ আয় বৃদ্ধি কৰাই নহয়, কৃষকৰ আয়ো বৃদ্ধি কৰিব পৰা যাব । যাৰ বাবে এতিয়া উত্তৰাখণ্ড চৰকাৰে সুগন্ধি উদ্ভিদৰ খেতিৰ ওপৰত বিশেষ গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছে ।
ইয়াৰ বিশেষত্ব হ’ল কৃষকে কম খৰচ আৰু কম পানীৰেও উন্নত খেতি কৰি ভাল উপাৰ্জন কৰিব পাৰে । সম্প্ৰতি উত্তৰাখণ্ডত এটা এনে প্ৰজাতিৰ গোলাপৰ উৎপাদন কৰা হৈছে, যাৰ তেলৰ মূল্য আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বজাৰত প্ৰতি লিটাৰত প্ৰায় ১২-১৫ লাখ টকা । এইবিধ কোন প্ৰজাতিৰ গোলাপ আপুনি বাৰু জানেনে ? যাৰ খেতি কৰি কৃষকসকল কোটিপতি হ’ব পাৰে ৷ পঢ়ক ই টিভি ভাৰতৰ এই বিশেষ প্ৰতিবেদন ।
উত্তৰাখণ্ডৰ দৰে ৰাজ্যত বিশেষকৈ পাহাৰীয়া অঞ্চলত কৃষি যথেষ্ট সীমিত । তদুপৰি স্থানীয় লোকে কেৱল পৰম্পৰাগত সামগ্ৰীৰহে খেতি কৰে । কিন্তু উত্তৰাখণ্ড চৰকাৰে পৰম্পৰাগত সামগ্ৰীৰ বাহিৰেও সুগন্ধি খেতিৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছে, যাৰ জৰিয়তে কৃষকসকলে সহজে অধিক ধন উপাৰ্জন কৰিব পাৰে ।
উত্তৰাখণ্ড এৰোমেটিক প্লাণ্ট চেণ্টাৰে দীৰ্ঘদিন ধৰি বিভিন্ন প্ৰজাতিৰ গোলাপৰ ওপৰত গৱেষণা আৰু অধ্যয়ন কৰি আহিছে । এই কেন্দ্ৰৰ দ্বাৰা বুলগেৰিয়ান গোলাপ (Rosa damascena) খেতিৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া হৈছে । ডেৰাডুনৰ পৰা প্ৰায় ৩০ কিলোমিটাৰ দূৰত্বত থকা এৰোমেটিক প্লাণ্ট চেণ্টাৰৰ ছেটেলাইট কেন্দ্ৰত শ শ বুলগেৰিয়ান গোলাপৰ পুলি ৰোপণ কৰা হৈছে ।
১০০০ হেক্টৰ মাটিত কৰা হ’ব খেতি
এৰোমেটিক প্লাণ্ট চেণ্টাৰে যোশীমথৰ ৬০-৭০ হেক্টৰ আৰু আলমোৰাৰ টাকুলাৰ ৫০ হেক্টৰ মাটিত ক্লাষ্টাৰ ভিত্তিক খেতিৰ কাম কৰি আছে । উন্নত সঁহাৰি পোৱাৰ পিছত এই কেন্দ্ৰটোৱে এতিয়া এই দুয়োটা স্থানতে ৫০০-৫০০ হেক্টৰ মাটিত বুলগেৰিয়ান গোলাপৰ খেতি কৰাৰ সিদ্ধান্ত লৈছে । যাতে স্থানীয়ভাৱে উৰ্বৰ মাটিত শস্য খেতি কৰি কৃষকৰ আয় বৃদ্ধি কৰিব পৰা যায় । ইয়াৰ লগতে প্ৰতি বছৰে বিদেশৰ পৰা আমদানি কৰা বুলগেৰিয়াৰ গোলাপ তেলৰ ক্ষেত্ৰত ই নিজৰ ভূমিকা পালন কৰিব পাৰে ৷
প্ৰস্তুত কৰা হয় ৰ’জ ৱাটাৰ
উত্তৰাখণ্ড এৰোমেটিক প্লাণ্ট চেণ্টাৰৰ সঞ্চালকৰ সৈতে ই টিভি ভাৰতৰ হোৱা বাৰ্তালাপত নৃপেন্দ্ৰ চৌহানে কয়- ‘‘বুলগেৰিয়ান গোলাপ হৈছে একমাত্ৰ গোলাপৰ জাত, যাৰ পৰা ৰ’জ ৱাটাৰ তৈয়াৰ কৰা হয় । এই প্ৰজাতিৰ গোলাপৰ উৎপত্তি ছিৰিয়াৰ ৰাজধানী দামাস্কাছত হৈছিল । ইয়াৰ পিছত মোগল যুগত এই প্ৰজাতিৰ গোলাপ ভাৰতলৈ অনা হৈছিল । পৰৱৰ্তী ১৯৮৯ চনত কাশ্মীৰত এই গোলাপ উৎপাদনৰ বাবে প্ৰচাৰ কৰা হয় । আচলতে এইবিধ গোলাপ ফুল কম উষ্ণতাৰ অঞ্চলত উৎপাদন হোৱা এবিধ উদ্ভিদ । এই কাৰণেই সুগন্ধি উদ্ভিদ কেন্দ্ৰই ইয়াক মূল শস্য হিচাপে বাছি লৈছে ।’’
কৃষকৰ বাবে আশীৰ্বাদ বুলি প্ৰমাণিত হ’ব পাৰে
উত্তৰাখণ্ডৰ পাহাৰীয়া অঞ্চলত বৃহৎ পৰিমাণৰ ছন পৰা ভূমি আছে, য'ত খেতি কৰা নহয় । ইয়াৰ বাহিৰেও কৃষিভূমিত কৰা শস্যৰ খেতি বনৰীয়া জন্তুৱে বিনষ্ট কৰাৰ কথাও জানিব পৰা গৈছে ৷ ইয়াৰ বাবে কৃষকসকলে বৃহৎ লোকচানৰ সন্মুখীন হোৱাৰ লগতে কৃষিৰ প্ৰতি মোহভংগ হৈ পৰিছে । এনে পৰিস্থিতিত পাহাৰীয়া অঞ্চলত বসবাস কৰা কৃষকৰ বাবে এই প্ৰজাতিৰ গোলাপৰ খেতি এক আশীৰ্বাদ হিচাপে প্ৰমাণিত হ’ব পাৰে ।
কেন্দ্ৰৰ পৰিচালক নৃপেন্দ্ৰই কয় যে বন্যপ্ৰাণীয়ে এই শস্যৰ কোনো ক্ষতি নকৰে । তদুপৰি এই শস্য অতি কম পানীতে উৎপাদন হয় । ইয়াৰ বিশেষ কথাটো হ’ল গছজোপা এবাৰ ৰোপণ কৰিলে ১০-১৫ বছৰলৈকে শস্য অবিৰতভাৱে বৃদ্ধি পায় । নৃপেন্দ্ৰই কয় যে এই শস্যৰ উৰ্বৰ মাটিত অতি সহজে খেতি কৰিব পৰা যায় ।
উৰ্বৰ ভূমিত গোলাপৰ খেতি
কেন্দ্ৰটোৰ ছেটেলাইট কেন্দ্ৰৰ যি ভূমিত গোলাপৰ খেতি কৰা হৈছে, সেই ভূমি আগতে বন্যাৰ্ত এলেকাৰ আছিল । ইয়াৰ পিছতো এই উৰ্বৰ ভূমিত এই প্ৰজাতিৰ গোলাপৰ খেতি কৰা হৈছে । তেওঁ কয় যে বৰষুণৰ পানী সংগ্ৰহ কৰি ড্ৰিপৰ জৰিয়তে এই উদ্ভিদসমূহক যোগান ধৰা হৈছে । গতিকে ৰাজ্যৰ পাহাৰীয়া অঞ্চল আৰু বিশেষকৈ উৰ্বৰ ভূমিত এই প্ৰজাতিৰ গোলাপৰ খেতি কৰাটো যথেষ্ট সহজ ৷ এজন খেতিয়কে যদি এক হেক্টৰ মাটিত এই গোলাপৰ খেতি কৰে, তেন্তে তেওঁ প্ৰায় ৭০০-৮০০ গ্ৰাম গোলাপৰ তেল পাব । ইয়াৰ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মূল্য ৮ লাখতকৈও অধিক । আনহাতে, পাহাৰত ইমান উচ্চ মূল্যৰ কোনো শস্যই নাই ।
স্থানীয় সুগন্ধিও উপাৰ্জনৰ উৎস হ’ব পাৰে
পাহাৰীয়া অঞ্চলৰ লোকসকলে খেতিৰ প্ৰতি আগ্ৰহ কমি আহিছে বুলিও নৃপেন্দ্ৰই কয় । কাৰণ প্ৰথমতে, বনৰীয়া জন্তুৱে কৃষকসকলৰ শস্যৰ ক্ষতি কৰি আছে । দ্বিতীয়তে, পৰম্পৰাগত শস্যৰ দাম ইমান বেছি হোৱা নাই । কাৰণ পাহাৰীয়া অঞ্চলত মাটি কম, যাৰ বাবে পৰম্পৰাগত শস্য বৃহৎ পৰিমাণে উৎপাদন কৰিব পৰা নাযায় । কিন্তু কৃষকে কম মাটিতো এই প্ৰজাতিৰ গোলাপৰ খেতি কৰি ভাল লাভ পাব পাৰে । ইয়াৰোপৰি স্থানীয়ভাৱে সুগন্ধি তৈয়াৰ কৰিও কৰ্মসংস্থাপন সৃষ্টি কৰিব পাৰি ।
তেওঁ কয় যে, পাহাৰীয়া অঞ্চলত বসবাস কৰা কৃষকসকলক অহৰহ সচেতন কৰা হৈছে আৰু বিগত সাত-আঠ বছৰ ধৰি এই খেতিৰ সৈতে কৃষকক সংযুক্ত কৰা হৈছে ৷ যাৰ ফলত বহু কৃষকে ইয়াৰ খেতি সৰু সৰু খেতিপথাৰত কৰিছে ।
কেন্দ্ৰটোৱে তৈয়াৰ কৰিছে এক লাখ পুলি
কৃষকৰ পৰা ভাল সঁহাৰি পোৱাৰ পিছত এতিয়া কেন্দ্ৰটোৱে বৃহৎ পৰিসৰত এই প্ৰজাতিৰ গোলাপৰ খেতিৰ প্ৰচাৰ চলাইছে । যাতে পাহাৰীয়া অঞ্চলত বসবাস কৰা কৃষকসকলে এই শস্য গ্ৰহণ কৰি আয় বহু পৰিমাণে বৃদ্ধি কৰিব পাৰে ।
কৃষকৰ ভাল সঁহাৰি দেখি এই কেন্দ্ৰটোৱে প্ৰতি বছৰে প্ৰায় এক লাখ পুলি তৈয়াৰ কৰিছে ৷ সেয়েহে অতি শীঘ্ৰে এই প্ৰজাতিৰ গোলাপৰ খেতি পাহাৰত বহল পৰিসৰত দেখা যাব ৷ লগতে যেতিয়া কোনো কোনো ঠাইত বহল পৰিসৰত গোলাপৰ খেতি আৰম্ভ হ’ব, তেতিয়া ইয়াক সুগন্ধি পৰ্যটন হিচাপে বিকশিত কৰা হ’ব । পৰ্যটকসকলে ফুলৰ খেতি ভ্ৰমণ কৰি অতি আনন্দিত হোৱাৰ লগতে বহু নতুন তথ্য লাভ কৰে ৷
সুগন্ধি ক্ৰান্তি নীতি
উত্তৰাখণ্ড চৰকাৰে সুগন্ধি খেতিৰ প্ৰসাৰৰ বাবে ‘মহক ক্ৰান্তি নীতি’ প্ৰস্তুত কৰিছে, যিটো বৰ্তমান প্ৰশাসনিক পৰ্যায়ত চলি আছে । কেবিনেটৰ অনুমোদন লাভ কৰাৰ পিছত ইয়াক কাৰ্যকৰী কৰা হ’ব । এই নীতিৰ বিশেষ কথাটো হ’ল সুগন্ধি খেতিৰ বাবে ঋণৰ সমান্তৰালকৈ কৃষকসকলক আন বহু সা-সুবিধাও প্ৰদান কৰা হ’ব ।
সঞ্চালক নৃপেন্দ্ৰই কয়- ‘‘এই মুহূৰ্তত এই খেতি ক্ষুদ্ৰ পৰিসৰত কৰা হৈছে । যেতিয়া বৃহৎ পৰিসৰত খেতি কৰা হ’ব, তেতিয়া সেই অঞ্চলটো সেই নামেৰে জনা যাব । এনে পৰিস্থিতিত যেতিয়া বৃহৎ অঞ্চলত খেতি কৰা হয়, তেতিয়া উদ্যোগ আৰু বিনিয়োগ স্বয়ংক্ৰিয়ভাৱে আহে । যাৰ বাবে বিপণন সমস্যাটো স্বয়ংক্ৰিয়ভাৱে সমাধান হয় । ইয়াৰ বাহিৰেও যদি আপুনি যিকোনো বন্যাৰ্ত মাটিত খেতি কৰে, তেন্তে আৰম্ভণিতে বিনিয়োগৰ প্ৰয়োজন হ’ব । সেই কথা মনত ৰাখি ‘মহক ক্ৰান্তি নীতি’ ত বহু ব্যৱস্থা কৰা হৈছে ।
সোৱাদ বৃদ্ধিৰ বাবেও কৰা হয় ব্যৱহাৰ
নৃপেন্দ্ৰই কয় যে, বুলগেৰিয়াৰ গোলাপ তেল বহু ধৰণে ব্যৱহাৰ কৰা হয় । বেছিভাগেই এই গোলাপ তেল খাদ্যৰ সোৱাদ বৃদ্ধিত ব্যৱহাৰ কৰে । অধিক মূল্যত বিক্ৰী হোৱা সুগন্ধিত ইয়াক ব্যৱহাৰ কৰা হয় । মুঠতে সমগ্ৰ বিশ্বতে এই গোলাপ তেলৰ বজাৰ বিশাল । কিন্তু ইয়াৰ উৎপাদন বহুত কম । ভাৰততো ইয়াৰ উৎপাদন নগণ্য । আনহাতে, এই গোলাপ তেল প্ৰতি বছৰে বৃহৎ পৰিমাণে আমদানি কৰা হয় । এনে পৰিস্থিতিত এই গোলাপৰ খেতি কৰি ভাৰতত ইয়াৰ তেলৰ ক্ৰমবৰ্ধমান চাহিদাক আমি সমৰ্থন কৰিব পাৰো ।
লগতে পঢ়ক: ১৫ লাখ ফুলেৰে পৰ্যটকৰ বাবে মুকলি হ'ল এছিয়াৰ সৰ্ববৃহৎ টিউলিপ বাগিচা - KASHMIR TULIP GARDEN OPEN
