নতুন দিল্লী: ২২ এপ্ৰিলত কাশ্মীৰৰ পহলগামত সংঘটিত হোৱা ভয়ংকৰ সন্ত্ৰাসবাদী আক্ৰমণৰ তাৎক্ষণিক প্ৰতিক্ৰিয়াস্বৰূপে ভাৰতে পাকিস্তানৰ বিৰুদ্ধে ধাৰাবাহিক শাস্তিমূলক ব্যৱস্থা গ্ৰহণৰ কথা ঘোষণা কৰে ।
ইয়াৰ ভিতৰত আছে সিন্ধু জল চুক্তি বাতিল কৰা, সকলো প্ৰকাৰৰ যাতায়াতৰ বাবে ৱাঘা-আটাৰী সীমান্ত বন্ধ কৰা, পাকিস্তানী নাগৰিকক প্ৰদান কৰা সকলো ভিছা বাতিল কৰা, ইছলামবাদত থকা ভাৰতীয় উচ্চায়ুক্তৰ কূটনৈতিক কৰ্মচাৰীৰ সংখ্যা যথেষ্ট হ্ৰাস কৰাৰ নিৰ্দেশ দিয়া ইত্যাদি ।
প্ৰধানমন্ত্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদীৰ অধ্যক্ষতাত দুঘণ্টাৰো অধিক সময় ধৰি অনুষ্ঠিত হোৱা নিৰাপত্তা সম্পৰ্কীয় উচ্চ পৰ্যায়ৰ কেবিনেট কমিটীৰ বৈঠকৰ অন্তত বৈদেশিক সচিব বিক্ৰম মিশ্ৰীয়ে সংবাদ মাধ্যমক চৰকাৰৰ সিদ্ধান্তৰ বিষয়ে অৱগত কৰে ৷
মিশ্ৰীয়ে ঘোষণা কৰে যে এই জঘন্য আক্ৰমণৰ দোষীক ন্যায়ৰ ওচৰলৈ অনা আৰু তেওঁলোকৰ সমৰ্থকসকলক জবাবদিহি নকৰালৈকে ভাৰতে জিৰণি ল’ব নোৱাৰে । মিশ্ৰীৰ মতে, চি চি এছক দিয়া ব্রিফিঙত সন্ত্রাসবাদী আক্রমণৰ সীমা অতিক্রম কৰা সংযোগসমূহ বাহিৰ কৰা হৈছিল ৷
মন কৰিবলগীয়া যে কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চল জম্মু-কাশ্মীৰত নিৰ্বাচন সফলভাৱে অনুষ্ঠিত হোৱাৰ লগতে অৰ্থনৈতিক বিকাশ আৰু উন্নয়নৰ দিশত ইয়াৰ অবিৰত অগ্ৰগতিৰ পিছত এই আক্ৰমণ সংঘটিত হৈছে ।
এই সন্ত্ৰাসবাদী আক্ৰমণৰ গুৰুত্ব স্বীকাৰ কৰি চি চি এছে পাকিস্তানৰ বিৰুদ্ধে পাঁচটা ব্যৱস্থা গ্ৰহণৰ সিদ্ধান্ত লয় । মিশ্ৰীয়ে কয়, “১৯৬০ চনৰ সিন্ধু জল চুক্তি তাৎক্ষণিকভাৱে কাৰ্যকৰী হোৱাকৈ বাতিল কৰা হ’ব, যেতিয়ালৈকে পাকিস্তানে বিশ্বাসযোগ্য আৰু অপ্ৰত্যাহাৰযোগ্যভাৱে সীমা অতিক্ৰম কৰি সন্ত্ৰাসবাদৰ প্ৰতি সমৰ্থন অস্বীকাৰ নকৰে ।”
সিন্ধু জল চুক্তি (IWT) হৈছে বিশ্ব বেংকৰ দালালিত ভাৰত আৰু পাকিস্তানৰ মাজত এক ল্যাণ্ডমাৰ্ক জল ভাগ-বতৰা চুক্তি, যিয়ে সিন্ধু নদী আৰু ইয়াৰ উপনৈসমূহৰ পানীৰ ব্যৱহাৰ নিয়ন্ত্ৰণ কৰে । ১৯৬০ চনৰ ছেপ্টেম্বৰ মাহত কৰাচীত ভাৰতৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী জৱাহৰলাল নেহৰু আৰু পাকিস্তানৰ ৰাষ্ট্ৰপতি আয়ুব খান স্বাক্ষৰিত এই সন্ধিখনত নদী ব্যৱস্থা সম্পৰ্কীয় দুয়োটা জাতিৰ অধিকাৰ আৰু দায়িত্বৰ ৰূপৰেখা দাঙি ধৰা হৈছে ।
চুক্তিৰ চৰ্ত অনুসৰি ভাৰতে পূবৰ নদীৰ পানী—বিয়াছ, ৰবি, আৰু ছটলেজৰ ওপৰত একচেটিয়া নিয়ন্ত্ৰণ লাভ কৰাৰ বিপৰীতে পাকিস্তানক পশ্চিমৰ নদী— সিন্ধু, চেনাব আৰু ঝেলুমৰ ওপৰত নিয়ন্ত্ৰণ প্ৰদান কৰা হয় । এই চুক্তিখনে দুয়োখন দেশৰ মাজত সহযোগিতা আৰু তথ্য বিনিময়ৰ কাঠামো স্থাপন কৰি এই জলসম্পদসমূহৰ ন্যায্য আৰু ফলপ্ৰসূ ব্যৱহাৰ নিশ্চিত কৰিছে ।
সন্ধিখনৰ প্ৰস্তাৱনাত সদিচ্ছা, বন্ধুত্ব আৰু সহযোগিতাৰ মনোভাৱেৰে সিন্ধু ব্যৱস্থাৰ পানীক অনুকূলভাৱে ব্যৱহাৰ কৰাৰ বাবে দুয়োটা জাতিৰ পাৰস্পৰিক অধিকাৰ আৰু বাধ্যবাধকতাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হৈছে । ভাৰতক জলসিঞ্চনৰ বাবে পশ্চিমৰ নদীসমূহৰ সীমিত ব্যৱহাৰৰ অনুমতি দিয়া হৈছে যদিও জলবিদ্যুৎ উৎপাদন, নৌ পৰিবহণ, মীনপালন আদিৰ দৰে অব্যৱহৃত ব্যৱহাৰৰ বাবে ভাৰতৰ নিষিদ্ধ অধিকাৰ আছে ।
এই সন্ধি কাৰ্যকৰী আৰু নিৰীক্ষণৰ বাবে প্ৰতিখন দেশৰ পৰা এজনকৈ আয়ুক্তৰে গঠিত স্থায়ী সিন্ধু আয়োগ (PIC) গঠন কৰা হয় । আয়োগক বছৰি অন্ততঃ এবাৰ বৈঠকত মিলিত হৈ সন্ধিখনৰ কাৰ্যকৰীকৰণৰ পৰ্যালোচনা আৰু যিকোনো উদীয়মান উদ্বেগ সমাধানৰ দায়িত্ব দিয়া হৈছে । ই পৰিদৰ্শন কৰে, নদী ব্যৱস্থা ভ্ৰমণ কৰে, জলবিজ্ঞানৰ তথ্যৰ বিনিময়ৰ সুবিধা প্ৰদান কৰে আৰু স্বচ্ছতা আৰু অনুসৰণ নিশ্চিত কৰে ।
পি আই চিয়ে বিবাদ নিষ্পত্তিৰ বাবে প্ৰথম মঞ্চ হিচাপে কাম কৰে, যাৰ লক্ষ্য হৈছে দ্বি-পাক্ষিক আলোচনাৰ জৰিয়তে মতানৈক্য নিষ্পত্তি কৰা । যদিহে সমাধান নহয়, তেন্তে বিষয়বোৰ নিৰপেক্ষ বিশেষজ্ঞ বা আদালতলৈ লৈ যাব পাৰি ।
দ্বিতীয়তে মিশ্ৰীয়ে কয় যে তাৎক্ষণিকভাৱে কাৰ্যকৰী হোৱাকৈ ইণ্টিগ্ৰেটেড চেক পোষ্ট আটাৰী বন্ধ কৰা হ’ব ।
বৈদেশিক সচিবগৰাকীয়ে কয় যে যিসকলে বৈধ এণ্ডাৰছমেণ্ট লৈ ক্ৰছ অভাৰ কৰিছে, তেওঁলোকে ২০২৫ চনৰ ১ মে’ৰ পূৰ্বে সেই পথেৰে উভতি আহিব পাৰিব ।
"SAARC (South Asian Association for Regional Cooperation) Visa Exemption Scheme (SVES) ভিছাৰ অধীনত পাকিস্তানী নাগৰিকক ভাৰতত প্ৰৱেশত প্ৰদান কৰা নহ’ব অনুমতি ৷ পাকিস্তানী নাগৰিকক পূৰ্বতে প্ৰদান কৰা যিকোনো SVES ভিছা বাতিল কৰা বুলি গণ্য কৰা হ’ব । SVES ভিছাৰ অধীনত বৰ্তমান ভাৰতত থকা যিকোনো পাকিস্তানী নাগৰিকে ভাৰত এৰি যাবলৈ হাতত ৪৮ ঘণ্টা সময় আছে" বুলি মিশ্ৰীয়ে কয় ৷
ভাৰতৰ অমৃতসৰ আৰু পাকিস্তানৰ লাহোৰৰ মাজত অৱস্থিত আটাৰী-ৱাঘা সীমান্তই সাধাৰণ নাগৰিক আৰু পৰ্যটক উভয়ৰে বাবে এক উল্লেখযোগ্য স্থান হিচাপে কাম কৰে । দৈনিক হোৱা ‘বিটিং ৰিট্ৰিট’ অনুষ্ঠান এক বৃহৎ আকৰ্ষণৰ কেন্দ্ৰবিন্দু, য’ত যথেষ্ট লোকে ভিৰ কৰে । সপ্তাহৰ প্ৰতিদিনে প্ৰায় ১৫,০০০ দৰ্শকে এই অনুষ্ঠানত অংশগ্ৰহণ কৰে । সপ্তাহৰ শেষৰটো দিন আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় বন্ধৰ দিনত প্ৰায় ২৫ হাজাৰ দৰ্শকৰ উপস্থিতি দেখা যায় ৷
পৰ্যটনৰ বাহিৰেও আটাৰী-ৱাঘা সীমান্তই ভাৰত আৰু পাকিস্তানৰ মাজত সীমান্ত পাৰাপাৰ হোৱাৰ সুবিধা প্ৰদান কৰে । ভাৰত চৰকাৰৰ পৰিসংখ্যা অনুসৰি ২০২৩-২৪ চনত এই সীমান্ত পাৰ হৈ মুঠ ৭১,৫৬৩ জন যাত্ৰীৰ চলাচল হৈছিল ।
ইয়ে দুয়োখন দেশৰ মাজত বাণিজ্যৰ ক্ষেত্ৰতো গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে । ভাৰত আৰু পাকিস্তানৰ মাজত বাণিজ্যৰ একমাত্ৰ স্থলপথ হৈছে আটাৰী ইণ্টিগ্ৰেটেড চেক পোষ্ট । ভাৰতীয় ভূমি বন্দৰ কৰ্তৃপক্ষৰ তথ্য অনুসৰি, ২০২৩-২৪ চনত এই সীমান্তৰ মুঠ বাণিজ্যই ৩,৮৮৬.৫৩ কোটি টকা স্পৰ্শ কৰিছিল ।
দ্বি-পাক্ষিক সম্পৰ্ক আৰু নীতিগত সিদ্ধান্তৰ দ্বাৰা প্ৰভাৱিত হৈ বছৰ বছৰ ধৰি বাণিজ্যৰ পৰিমাণৰ উত্থান-পতন হৈ আছে । নতুন দিল্লীত থকা পাকিস্তানী উচ্চায়ুক্তৰ সামৰিক, নৌসেনা আৰু বিমান উপদেষ্টাসকলকো চি চি এছে ব্যক্তিগত নন গ্ৰেটা বুলি ঘোষণা কৰে ।
মিশ্ৰীয়ে কয়, ‘‘তেওঁলোকৰ ভাৰত এৰি যাবলৈ এসপ্তাহ সময় আছে । ইছলামবাদত থকা ভাৰতীয় উচ্চায়ুক্তৰ পৰা নিজাকৈ প্ৰতিৰক্ষা, নৌসেনা আৰু বিমান উপদেষ্টা প্ৰত্যাহাৰ কৰা হ’ব । নিজ নিজ উচ্চায়ুক্তৰ এই পদসমূহ বাতিল কৰা বুলি গণ্য কৰা হৈছে । সেৱা উপদেষ্টাসকলৰ পাঁচজন সহায়ক কৰ্মচাৰীকো দুয়োটা উচ্চায়ুক্তৰ পৰা প্ৰত্যাহাৰ কৰা হ'ব ।"
তাৰ পিছত, ২০২৫ চনৰ ১ মে’ ৰ পৰা কাৰ্যকৰী হোৱাকৈ অধিক হ্ৰাসৰ জৰিয়তে উচ্চায়ুক্তসমূহৰ সামগ্ৰিক শক্তি বৰ্তমানৰ ৫৫ টাৰ পৰা ৩০ লৈ হ্ৰাস কৰা হ’ব ।
সংক্ষেপে, ভাৰতে পহলগাম সন্ত্ৰাসবাদী আক্ৰমণৰ পিছত ইয়াৰ পাকিস্তান নীতিৰ এক সাহসী পুনৰ নিৰ্মাণৰ সিদ্ধান্ত লৈছে, ইছলামাবাদক কূটনৈতিক আৰু অৰ্থনৈতিকভাৱে বিচ্ছিন্ন কৰাৰ বাবে অভূতপূৰ্ব পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰিছে । সিন্ধু জল চুক্তি বাতিল কৰি আৰু সীমান্তৰে জনসাধাৰণৰ মাজত সম্পৰ্ক বন্ধ কৰি নতুন দিল্লীয়ে ইংগিত দিছে যে পাকিস্তানৰ মদদপুষ্ট সন্ত্ৰাসবাদে এতিয়া প্ৰকৃত পৰিণাম বহন কৰিব ।
লগতে পঢ়ক: সিন্ধু জলচুক্তি বাতিলৰ গুৰুতৰ প্ৰভাৱ পৰিব পাকিস্তানত: হিমন্ত বিশ্ব শৰ্মাৰ বাখ্যা
